فهرست مطالب
۳-۸ ضوابط عمومی
۱-۳-۸ کلیات
در طراحی و اجرای ساختمانهای موضوع این مبحث، علاوه بر الزامات عمومی مندرج در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، رعایت ضوابط عمومی زیر نیز الزامی است.
۲-۳-۸ ساختگاه
احداث ساختمانهای مشمول این مبحث بر روی زمین های ناپایدار یا در معرض سیل، مجاز نمی باشد. منظور از زمین ناپایدار زمینی است که احتمال وقوع پدیده هایی مانند روانگرایی، نشست زیاد، نشست نسبی، سنگ ریزش و زمین لغزش در آن وجود داشته باشد یا اینکه زمین متشکل از خاک رس حساس باشد.
۳-۳-۸ پیکره بندی ساختمان
۱-۳-۳-۸ پیوستگی سازه ای
در مورد اعضای سازه ای ساختمان های مشمول این مبحث رعایت موارد کلی زیر الزامی است
١- تمامی اعضای ساختمان باید به گونه مناسبی به هم پیوسته باشند تا ساختمان در برابر نیروها به طور یکپارچه عمل کند.
۲- دیوارهای باربر باید در یک راستای قائم بدون انفصال تا پی ادامه داشته باشند.
٣- کل ساختمان باید از نظر واژگونی پایدار باشد.
۴- دیوارها باید به تمام کف ها، سقف ها و سایر عناصری که برای دیوار تکیه گاه جانبی تأمین می کنند به نحو مناسبی مهار شوند.
۲-۳-۳-۸ درز لرزه ای (انقطاع)
لازم است دو ساختمان مجاور هم را با ایجاد درز لرزه ای از یکدیگر جدا کرد. علاوه بر این، چنان چه نسبت ابعاد پلان ساختمان بزرگتر از مقادیر مندرج در فصل چهارم و پنجم این مبحث باشد و نیز وجود پیشامدگی ها در پلان بیش از حد مجاز باشد، لازم است ساختمان را با استفاده از درزهای لرزه ای به قسمتهای مجزا تقسیم کرد.
در اجرای درز لرزه ای، باید ملزومات زیر رعایت گردد.
۱- درز لرزه ای نباید از ۱۰ میلی متر به ازای هر یک متر ارتفاع کوتاه ترین ساختمان و یا قسمت جدا شده ساختمان و یا ۵۰ میلی متر، هر کدام بیشتر است، کمتر باشد.
۲- لازم است درز لرزه ای در تمام ارتفاع قسمت های جدا شده، از جمله در تراز کفها و کلافهای افقی اجرا شود، ولی لازم نیست در پی مشترک دو قسمت جدا شده ادامه یابد.
۳- درز لرزه ای باید عاری از هرگونه مصالح ساختمانی از جمله نخاله بوده و مناسب است با مواد پر کننده نرم پر شود.
۴-۳-۸ اعضای سازهای
۱-۴-۳-۸ پی سازی
رعایت ملاحظات ژئوتکنیکی مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان در طراحی پی ضروری است. در طراحی و اجرای پی بتنی برای ساختمان های بنایی مسلح و بنایی با کلاف باید ضوابط موجود در مباحث هفتم و نهم مقررات ملی ساختمان رعایت شوند. در پی سازی با شالوده و کلاف بتنی برای ساختمانهای بنایی با کلاف باید ضوابط مندرج در بند ۸-۵-۵-۲ رعایت شوند.
۲-۴-۳-۸ ابعاد هندسی مؤثر در دیوار و ستون
۱-۲-۴-۳-۸ عرض (ضخامت) مؤثر
عرض مؤثر دیوار و ستون به شرح زیر می باشد.
الف) دیوار تک جداره
عرض مؤثر دیوار تک جداره واحدهای توپر یا میان خالی، ضخامت کل دیوار بدون در نظر گرفتن نازک کاری می باشد.
ب) دیوار چندجداره
عرض مؤثر دیوار چند جداره، چنان چه فضای بین جداره ها با ملات یا دوغاب پر شده باشد، برابر با ضخامت کل دیوار و چنانچه فضای بین جدارهها پر نشده باشد، برابر با جمع ضخامتهای جداره ها، بدون در نظر گرفتن نازک کاری می باشد.
پ) ستون
عرض مؤثر ستون مستطیلی در امتداد مورد نظر، برابر با عرض ستون، بدون در نظر گرفتن نازک کاری است. عرض مؤثر برای ستون های غیر مستطیلی، بعد یک ستون مربعی با همان ممان اینرسی، حول محوری می باشد که در ستون واقعی مورد نظر است.
۲-۲-۴-۳-۸ ارتفاع مؤثر
ارتفاع مؤثر دیوار و ستون، برابر با ارتفاع آزادی است که بین تکیه گاه های جانبی بالا و پایین و در امتداد عمود بر محور مورد نظر قرار دارد. برای اعضایی که در بالا و در امتداد عمود بر محور مورد نظر، دارای تکیه گاه نیستند، ارتفاع مؤثر، دو برابر ارتفاع عضو از بالای آن تا تکیه گاه پایین است.
۳-۲-۴-۳-۸ مساحت مؤثر
مساحت مؤثر ستون و دیوار ساخته شده از واحدهای توخالی برابر است با مساحت خالص بستر و برای ستون و دیوار ساخته شده از واحدهای توپر برابر است با مساحت خالص به اضافه مساحتی که در آن دوغاب ریخته شده باشد. اگر از واحدهای توخالی با حفره های عمود بر امتداد تنش استفاده شده باشد، مساحت مؤثر، کوچک ترین عدد از دو مقدار حداقل مساحت بستر یا حداقل مساحت مقطع عرضی خواهد بود. اگر بندهای افقی تورفته باشند، مساحت مؤثر به همان نسبت کاهش خواهد یافت. مساحت مؤثر برای دیوارهای توخالی باید مقداری باشد که از جداره های تحت بار به دست می آید.
۳-۴-۳-۸ حداقل ضخامت دیوار سازهای
۱-۳-۴-۳-۸ دیوار بنایی غیر مسلح
ضخامت اسمی دیوار سازهای غیر مسلح نباید از ۲۰۰ میلی متر کمتر باشد.
۲-۳-۴-۳-۸ دیوار بنایی مسلح
ضخامت اسمی دیوار سازهای مسلح نباید از ۱۵۰ میلی متر کمتر باشد. در مورد دیوار باربر بنایی مسلح با واحد آجر سوراخ دار، ضخامت اسمی ۱۰۰ میلی متر مجاز است، به شرط آن که مقاومت واحد سطح خالص بیشتر از ۵/۵ مگاپاسکال باشد، نسبت لاغری بزرگتر از ۲۵ نباشد، واحدها در پیوند ممتد قرار گیرند، اندازه قطر میلگرد بیشتر از ۱۲ میلی متر نباشد و حداکثر یک میلگرد با یک وصله در هر سوراخ قرار گیرد.
۴-۴-۳-۸ دیوار چندجداره
فاصله بین کلیه جداره های دیوار چندجداره باید توسط دوغاب، ملات یا بتن پر شود. همچنین، جداره ها باید با بستهای مقاوم در برابر خوردگی یا میلگردهای بستر و یا با هم پوشانی واحدهای مصالح بنایی به یکدیگر متصل شوند. لازم است بستهای فولادی یا میلگردهای بستر با سطح مقطع حداقل برابر با ۲۰ میلی متر مربع در فواصل افقی و قائم حداکثر برابر با ۵۰۰ میلی متر در دیوار کار گذاشته شوند.
۵-۴-۳-۸ کنترل نسبت لاغری
الف) کنترل نسبت لاغری دیوار
نسبت لاغری در دیوار از تقسیم ارتفاع موثر بر عرض (ضخامت) موثر و یا تقسیم طول موثر بر عرض موثر، هر کدام که بیشتر است، به دست می آید. در دیوارهای سازهای غیر مسلح، نسبت لاغری نباید از ۱۷ بیشتر شود. در دیوارهای سازهای مسلح، این نسبت به مقادیر جدول ۸-۳-۱ محدود می شود.
ب) کنترل نسبت لاغری در ستون
نسبت لاغری در ستون از تقسیم ارتفاع مؤثر ستون بر عرض مؤثر در هر امتداد، هر کدام که بیشتر است، به دست می آید. در ستون های غیر مسلح، نسبت لاغری نباید از ۱۵ بیشتر باشد. در ستون های مسلح، این نسبت به عدد ۲۰ محدود می شود. در محاسبات باید حداکثر خروج از مرکزیتی معادل با ۱۰ درصد بعد ستون در هر امتداد در نظر گرفت.
۶-۴-۳-۸ تکیه گاه دیوار
تکیه گاه جانبی را می توان بوسیله دیوارهای متقاطع، ستون ها، پشت بندها و یا کلافهای قائم که با فاصله افقی معینی از یکدیگر قرار گرفته باشند، یا بوسیله پی، کفها، سقف، تیرها یا کلافهای افقی که بطور عمودی دارای فاصله معینی باشند، تأمین کرد. در صورتی که از تیر به عنوان تکیه گاه جانبی استفاده شود، فاصله ازاد بین تیرها یا کلافها نباید از ۳۲ برابر حداقل عرض مساحت ناحیه فشاری بیشتر باشد.
توضیح: منظور از ناحیه فشاری، ناحیه ای از مقطع عضو است که تحت خمش در فشار قرار می گیرد. عرض این ناحیه در بنایی غیر مسلح، نصف عرض موثر دیوار و در بنایی مسلح، چنان چه میلگردها در وسط مقطع قرار داشته باشند، تقریبا یک چهارم عرض موثر دیوار می باشد.
۷-۴-۳-۸ بازشو
بازشوها باید حتی الامکان کوچک بوده و در قسمت های مرکزی دیوار قرار گیرند. در دیوارهای سازهای، در صورت امکان باید از تعبیه بیش از یک بازشو در یک راستای قائم پرهیز شود. در غیر این صورت، باید پیرامون بازشوها به نحو مناسب (مندرج در فصل چهارم و فصل پنجم) با میلگرد یا کلاف تقویت شود.
۸-۴-۳-۸ نعل درگاه
١- نعل درگاه می تواند از مصالحی مانند بنایی مسلح، فولاد، بتن مسلح در جا و یا بتن مسلح پیش ساخته باشد. در طبقه زیر زمین، استفاده از نعل درگاه فولادی مجاز نمی باشد.
۲- بار وارد بر نعل درگاه عبارت است از بخشی از دیوار مثلثی شکل که اضلاع جانبی آن با افق زاویه ۶۰ درجه می سازد. تمام بار مثلث به اضافه کفها و تیرها باید در طراحی نعل درگاه در نظر گرفته شوند.
۳- طول تکیه گاه تیر نعل درگاه در هر طرف باید حداقل ۳۵۰ میلی متر یا یک دهم طول دهانه، هر کدام که بیشتر است، در نظر گرفته شود.
۹-۴-۳-۸ خرپشته
چنان چه سطح زیر بنای خرپشته بیش از ۲۵ درصد سطح زیر بنای طبقه زیر خود باشد، خرپشته به عنوان یک طبقه محسوب شده و باید ضوابط بند ۸-۴-۱-۲ و ۸-۵-۴-۲ را برآورده نماید. در غیر این صورت، خرپشته به عنوان یک طبقه محسوب نشده ولی لازم است ضوابط زیر را رعایت کند.
۱- در ساختمان های بنایی مسلح، دیوارهای سازه ای و سقف خرپشته باید بر اساس بارهای ثقلی و جانبی وارد بر آنها طراحی گردند.
۲- در ساختمان های بنایی با کلاف، لازم است ضوابط مربوط به دیوار نسبی طبقه، در هر دو امتداد، مطابق بند ۸-۵-۵-۳-۲ رعایت گردند.
۳- در ساختمان های بنایی با کلاف، لازم است کلاف بندی ساختمان، شامل کلافهای قائم و افقی، در خرپشته نیز اجرا شود.
۱۰-۴-۳-۸ میلگرد بستر
میلگرد بستر پیش ساخته از میلگردها و یا سیم های طولی و عرضی باید دارای حداقل یک میلگرد و یا سیم عرضی با قطر حداقل ۳ میلی متر در هر ۰/۲ متر مربع از مساحت دیوار باشد. میلگردهای طولی باید کاملا در ملات بند افقی قرار داده شوند. میلگردهای بستر باید همه جداره های دیوار دو یا چند جداره را در بر گیرند.
۱۱-۴-۳-۸ بست بنایی
در اعضای بنایی دو و یا چند جداره، لازم است از بست های فولادی برای اتصال جداره های دیوار به یکدیگر استفاده نمود. بست فولادی می تواند از انواع: مفتول پاپیونی، تسمه و یا میلگرد آجدار باشد. فاصله افقی و قائم این بستها از یکدیگر نباید از ۵۰۰ میلی متر کمتر باشد.
۱۲-۴-۳-۸ پیچ های مهاری مدفون
پیچ های مهار از میلگرد خم شده باید دارای یک قلاب با خم ۹۰ درجه و قطر داخلی سه برابر قطر پیچ، به اضافه طول مستقیمی مساوی ۱/۵ برابر قطر پیچ بعد از انتهای آزاد بشند. پیچ های مهار با مهره دارای یک مهر استاندارد خواهند بود. پیچ های مهار صفحه، دارای صفحه ای خواهند بود که به بدنه پیچ، جوش می شود تا معادل پیچ مهار با مهره را تأمین کند.
عمق مؤثر مدفون برای پیچهای مهار صفحه یا پیچ های مهار با مهره، برابر با طول مدفون است که از سطح واحد مصالح بنایی تا سطح باربر صفحه یا مهره مهار در امتداد عمود اندازه گیری می شود. عمق مؤثر مدفون برای مهار با میلگرد خم شده، طول تو کاری است که از سطح واحد بنایی تا سطح باربر خم، منهای یک برابر قطر پیچ مهار در امتداد عمود اندازه گیری می شود. همه پیچها، باید در محل خود، با حداقل ۲۵ میلی متر ملات یا دوغاب بین پیچ و واحد مصالح بنایی محصور شوند، مگر پیچهای به قطر ۶ میلی متر که آنها را می توان در بندهای افقی با ضخامت حداقل ۱۲ میلی متر جای داد. حداقل فاصله مرکز تا مرکز پیچها ۴۰ برابر قطر پیچ است.
۱۳-۴-۳-۸ حفاظت از میلگردهای بستر، بستها و پیچ های مهاری
بستها، پیچهای مهاری یا میلگردهای بستر باید با ملاتی که حداقل ضخامتش ۱۵ میلی متر است در برابر هوازدگی پوشش داده شوند. در مواردی که از میلگرد بستر یا بست دیوار در بند بستر استفاده می شود، ضخامت ملات بین واحدهای مصالح بنایی و میلگرد بستر یا بست دیوار نباید کمتر از ۶ میلی متر باشد.
۵-۳-۸ اعضای غیرسازهای
۱-۵-۳-۸ دیوار غیر سازهای جداگر
۱- دیوار غیر سازهای جداگر می تواند از آجر، بلوک سفالی یا بتنی و یا قطعات پیش ساخته گچی و نظایر آن ساخته شود. عرض دیوار جداگر آجری نباید از ۱۰۰ میلی متر و عرض دیوار جداگر بلوک سفالی و قطعات پیش ساخته گچی نباید از ۸۰ میلی متر کمتر باشد. دیوار جداگر آجری باید صرفا با أجر سوراخ دار و ملات ماسه سیمان ساخته شود.
۲- حداکثر ارتفاع مجاز دیوار غیرسازه ای از تراز کف مجاور ۳/۵ متر یا سی برابر عرض دیوار می باشد. در صورت تجاوز از این حد، باید با استفاده از مهارهای افقی مناسب، مانند کلاف، مطابق بند ۸-۵-۵-۶-۳)، این الزام محقق شود. مهار افقی باید در طول دیوار به طور پیوسته ادامه یافته و به نزدیک ترین عناصر قائم سازهای مهار شود.
۳- طول آزاد دیوار غیر سازهای بین دو پشت بند یا کلاف نباید از چهل برابر عرض دیوار و یا ۵ متر بیشتر باشد، در غیر این صورت، لازم است با تعبیه مهار قائم مانند کلاف (مطابق بند ۸-۵-۵۳-۶) یا پشت بند در طول دیوار، این الزام محقق شود. مهار قائم باید در تمام ارتفاع دیوار به طور پیوسته ادامه یافته و به نزدیکترین عناصر افقی سازهای مهار شود.
۴- دیوارهای غیرسازه ای که در تمام ارتفاع طبقه ادامه دارند باید در تراز سقف کاملا مهار شوند.
۵- لبه قائم دیوار غیر سازهای نباید آزاد باشد. این لبه باید به یک دیوار سازه ای و یا غیرسازهای عمود بر آن و یا عنصر قائم که به همین منظور از فولاد، بتن آرمه و یا چوب ساخته شده است، با اتصال مناسب مهار شود.
۶- برای اتصال اعضای غیرسازه ای به اعضای سازه ای باید از طرح هایی استفاده شود که صدمات وارد به عضو غیر سازهای در اثر تغییر شکل اعضای سازهای به حداقل برسد.
۷- در صورتی که دیوار غیرسازه ای و دیوار تکیه گاه عمود بر آن به طور همزمان و یا به صورت لاریز چیده شوند، اتصال بین دو دیوار کافی تلقی می شود، ولی چنانچه دیوار غیرسازهای بعد از احداث دیوار تکیه گاه و بدون اتصال به آن ساخته شود باید دو دیوار در محل تقاطع به نحو مناسبی به یکدیگر متصل شوند. در غیر این صورت، لبه کناری دیوار غیر سازهای آزاد تلقی شده و باید عنصر قائم در این لبه تعبیه شود. دو دیوار غیر سازهای عمود بر هم نیز باید به نحو مناسب به یکدیگر متصل شوند.
۸- در دیوار غیر سازهای غیر مسلح که با واحدهای مصالح بنایی (آجر و بلوک سفالی یا سیمانی) ساخته شده و طول آن از ۲/۵ متر بیشتر باشد، لازم است در سه تراز مختلف در ناحیه یک سوم میانی ارتفاع دیوار از میلگرد بستر استفاده شود. میلگرد بستر باید شامل حداقل دو میلگرد طولی، هر کدام به قطر حداقل ۶ میلی متر، که در فاصله ای برابر دوسوم ضخامت دیوار از یکدیگر به صورت قرینه در بند بستر قرار می گیرند، باشد. این میلگردها باید توسط میلگردهای عرضی به قطر حداقل ۶ میلی متر و در فواصل حداکثر ۲۵۰ میلی متر به یکدیگر متصل شوند. میلگردهای بستر باید بدون انفصال در سرتاسر دیوار تا محل کلافهای قائم ادامه یافته و در داخل آنها مهار شوند.
۲-۵-۳-۸ کف سازی
در کف سازی طبقات و بام، باید الزامات زیر رعایت شوند.
۱- برای شیب بندی کف و بام استفاده از مصالح سنگین، مانند خاک و یا بتن معمولی مجاز نمی باشد.
۲- لوله های تاسیساتی باید از داخل قسمت شیب بندی عبور داده شوند.
۳-۵-۳-۸ سقف کاذب
در اجرای سقف کاذب، علاوه بر رعایت الزامات مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، رعایت موارد زیر نیز الزامی است
۱- آویزهای سقف کاذب به اعضای اصلی ساختمان (سقف، کلاف و یا دیوار سازهای) با اتصال مناسب وصل شوند.
۲- از آویزهایی استفاده شود که مقاومت کافی داشته و در برابر عوامل خورنده و زنگ زدگی مقاوم باشند.
٣- تعداد و فاصله آویزها بسته به نوع پوشش سقف کاذب محاسبه و برآورد شود، اما در هر حال نباید از ۳ عدد در هر متر مربع سقف کمتر باشد.
۴- آویزها باید شاقولی و صاف باشند.
۵- بار وارد از سقف کاذب به سقف اصلی در طراحی سقف اصلی منظور شود.
۶- چنانچه تأسیسات حرارتی در فضای بین سقف اصلی و سقف کاذب قرار می گیرند، ایجاد درز انبساط در اطراف سقف کاذب به منظور تأمین جا برای تغییر مکان های حرارتی ضروری است.
۴-۵-۳-۸ پلکان
پلکان می تواند از انواع بتن آرمه، فولادی یا چوبی ساخته شود. در اجرای پلکان الزامات مندرج در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان و الزامات زیر باید رعایت شود
۱- طول هر پله نباید از ۱/۱۰ متر کمتر باشد.
۲- عرض قفسه پله دارای پاگرد نباید از ۲/۴۰ متر کمتر باشد.
٣- عرض یا شعاع پاگرد نباید از طول پله کمتر باشد.
۴- ارتفاع آزاد پلکان در تمام طول مسیر نباید از ۲۰۵ متر کمتر باشد.
۵- تعداد پله های بین دو پاگرد نباید از ۱۲ پله بیشتر باشد.
۶- پهنای کف هر پله نباید از ۲۸۰ میلی متر کمتر و ارتفاع آن باید به میزانی باشد که مجموع اندازه کف پله و دو برابر ارتفاع آن از ۶۴۰ میلی متر بیشتر نباشد.
۵-۵-۳-۸ آسانسور و بالابر
۱- نصب آسانسور و بالابر در ساختمانهای بنایی مسلح و با رعایت ضوابط مندرج در مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان مجاز می باشد.
۲- نصب آسانسور در ساختمان های بنایی با کلاف در صورتی مجاز است که دیوارهای چاه آسانسور در تمام ارتفاع ساختمان از بنایی مسلح و یا بتن مسلح ساخته شده و به نحو مناسب به یکدیگر و عناصر سازه ای ساختمان، مانند کف ها و کلافهای افقی، متصل شوند. همچنین، لازم است پروفیل های فولادی نگهدارنده بالابر و آسانسور با استفاده از پیچ مهار به نحو مناسب به عناصر سازهای ساختمان، مانند کلافها، کفها و دیوار های بتنی یا بنایی مسلح وصل گردند.
٣- نصب بالابر در ساختمانهای بنایی با کلاف مجاز است. لازم است که بالابر به نحو مناسب به عناصر سازهای ساختمان، از جمله کلافها، متصل شود.
۶-۵-۳-۸ نما
نمای ساختمان بنایی می تواند از انواع آجری، سنگی یا سیمانی باشد. در اجرای نما لازم است الزامات زیر رعایت شود. ۱- حداکثر ضخامت نما ۵۰ میلی متر می باشد، مگر آن که نما هم زمان با عضو اجرا شده و واحدهای مصالح بنایی نما و عضو به نحو مناسب هم پوشانی شده باشند.
۲- اتصالات نما به سازه باید توانایی انتقال نیروی زلزله ایجاد شده در اثر جرم نما به بازه پشتیبان را دارا باشند. همچنین این اتصالات باید بتوانند تغییر مکان در اعضای سازهای پشتیبان را به شکل مناسبی به نما منتقل کنند.
٣- نما باید قابلیت تحمل شرایط اقلیمی ویژه هر منطقه را دارا بوده و تا آنجا که ممکن است، در ساخت آن از مصالح سبک و انعطاف پذیر استفاده شود.
۴- نما باید با سطح پشت کار اتصال مناسب و کافی داشته باشد تا توانایی انتقال نیروهای متقابل بوجود آید.
۷-۵-۳-۸ جان پناه
۱- دیوار جان پناه اطراف بام و بالکنها می تواند از نوع بنایی مسلح یا بنایی با کلاف بر اساس ضوابط مندرج در فصل های مربوطه باشد.
۲- ارتفاع جان پناه بنایی از کف تمام شده باید حداکثر ۷۰۰ میلی متر برای بنایی مسلح و ۵۰۰ میلی متر برای بنایی با کلاف و ضخامت آن حداقل ۲۰۰ میلی متر باشد.
۳- در ساخت جان پناه از ملات باتارد نمی توان استفاده نمود.
۸-۵-۳-۸ دودکش و هواکش
۱- دودکش و هواکش باید به صورت روکار اجرا شده و نباید از داخل عناصر سازهای پیوسته، مانند
دیوار، جرز، ستون، تیر، نعل درگاه و یا کلاف های افقی و قائم عبور داده شوند.
٢- دودکش و هواکش و عناصر بنایی محافظ آنها باید به نحو مناسب به اعضای سازهای پشت کار مانند دیوار وصل شوند.
٣- دودکش و هواکش باید به صورت یکپارچه از طبقات پایین تا پشت بام و یا تراز مورد نظر ادامه یابند.
۴- دودکش باید در ارتفاعی برابر با ارتفاع جان پناه به روش مناسبی به جان پناه مهار شود. ۵- ساخت دودکش با واحد بنایی غیر مسلح در ارتفاع بالاتر از تراز بام مجاز نیست. ۶- چنانچه ارتفاع دودکش بیش از ۱/۵ متر از تراز بام باشد، لازم است دودکش به وسیله عناصر قائم فولادی یا بتن مسلح به گونه مناسبی تقویت و در تراز روی بام مهار شود.
۹-۵-۳-۸ بادگیر
۱- ساخت بادگیر با واحد بنایی غیر مسلح مجاز نیست، مگر آن که به وسیله عناصر قائم و افقی (کلاف) فولادی یا بتن مسلح به نحو مناسب تقویت شود.
۲- بادگیر و عناصر تقویت کننده مورد فوق باید به نحو مناسبی به اعضای سازه ای در تراز بام مهار شوند.
۱۰-۵-۳-۸ لوله ها و مجاری توکار
تعبیه لوله ها و مجاری توکار در عناصر سازه ای، چه به صورت افقی و یا قائم، در صورتی مجاز میباشد که قطر آنها از یک ششم ضخامت عضو سازهای کمتر باشد. این لوله ها و مجاری نباید باعث قطع و یا خم شدن میلگردهای تسلیح شوند. همچنین، تعبیه چند لوله یا مجرا در مجاورت هم مجاز نمی باشد. حداقل فاصله بین دو لوله یا مجرای مجاور ۷۵۰ میلی متر می باشد. چنانچه، به هر دلیل، نیاز به عبور مجرای بزرگتر از یک ششم ضخامت عضو از درون اعضای سازهای باشد، آن قسمت از عضو که مجرا از آن عبور می کند، به عنوان یک انفصال یا بازشو به حساب آمده و ضوابط مربوط به بازشو به آن اعمال می شود.
۱۱-۵-۳-۸ عایق رطوبتی
عایق رطوبتی باید ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و الزامات زیر را برآورده نماید.
١- اجرای عایق رطوبتی در موارد زیر لازم است:
الف – بامهای تخت، شیب دار و قوسی
ب- ایوانها
پ- کفها (در تماس با زمین نمناک و کف سرویس ها و آشپزخانه)
ت- شالوده ها (در تماس با زمین نمناک)
ج- دیوارهای زیر زمین و دیوارهای در تماس با زمین نمناک
د) سایر قسمت ها از قبیل کف پنجره های در تماس با محیط اطراف، در پوش و دیوار جان پناه،
دودکش ها و نماهایی که در معرض بوران قرار می گیرند.
۲- اگر عایق کاری با قیر و گونی و یا گونی قیر اندود انجام می شود، باید موارد زیر رعایت شوند:
الف – ایجاد زیرسازی مناسب برای انجام عایق کاری ضروری است.
ب- عایق کاری به هنگام بارندگی مجاز نیست.
پ- عایق کاری بر روی سطوح مرطوب مجاز نیست.
ت- قیرهای جامد را تا هنگامی که گرم و روانند باید مصرف کرد.
ج- عایق کاری در هوای سرد (زیر ۴+ درجه سلسیوس) مجاز نیست.
د- مصرف میخ برای محکم کردن لایه های عایق کاری مجاز نیست.
ر- لایه های عایق باید از هر طرف حداقل ۱۰۰ میلی متر هم پوشانی داشته و با قیر کاملا به هم چسبانده شوند. در هم پوشانی لایه ها باید لایه های رویی در سمتی قرار گیرند که مطابق شیب بندی انجام شده آب از روی آنها به سمت لایه زیری سرازیر شود.
س- هنگامی که عایق کاری در بیش از یک لایه انجام می شود، لایه های متوالی عایق باید عمود بر هم قرار گیرند.
ش- سطوح عایق کاری شده باید پس از تکمیل با لایه محافظی پوشانده شوند.
٣- عایق کاری با عایق های رطوبتی آماده، باید مطابق روشهای توصیه شده توسط تولید کنندگان و بر اساس مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان انجام شود.
۴- استفاده از کاه گل به عنوان عایق رطوبتی بر روی سقف های آجری قوسی و چوبی مسطح مجاز می باشد.
۵- اطراف ساختمان تا فاصله یک متر باید با شیب ۳ درصد برای عدم نفوذ آب برف و باران به دیوار، با بتن سیمانی، بتن آسفالتی یا مصالح مناسب دیگر پوشیده شود.
۶- عایق رطوبتی زیر دیوار باید الزامات زیر را رعایت کند.
الف- لایه عایق رطوبتی باید تا کف های تمام شده بیرونی و درونی ساختمان ادامه یافته و حداقل به اندازه ۱۰۰ میلی متر در کف مهار شود.
ب- در دیوارهای بیرونی، لازم است تراز اجرای عایق رطوبتی حداقل ۲۰۰ میلی متر بالاتر از تراز کف تمام شده بیرون ساختمان باشد.
پ – در دیوارهای درونی، مناسب است عایق رطوبتی در تراز کف تمام شده اجرا شود. در صورت اجرای عایق رطوبتی در هر تراز دیگری پایین تر از تراز کف تمام شده، لازم است عایق رطوبتی تا تراز کف تمام شده ادامه یافته و حداقل ۱۰۰ میلی متر در کف مهار شود.
۱۲-۵-۳-۸ تاسیسات
تاسیسات ساختمانهای بنایی باید بر مبنای ضوابط مندرج در مبحث های چهاردهم و شانزدهم مقررات ملی ساختمان طراحی و نصب شوند.
۱- کلیه تاسیسات باید در جای خود به اعضای سازه ای و غیر سازهای ساختمان به نحو مناسب مهار شوند.
۲- در نصب و اتصال تاسیسات به اعضای سازهای ساختمان نباید هیچ گونه خسارت سازه ای به این اعضا وارد شود.
۳- تاسیسات نباید در داخل اعضای سازه ای ساختمان قرار گرفته و یا از درون آنها عبور داده شوند، مگر مواردی که در بند ۸-۳-۵-۱۰ مجاز شده باشند.
۶-۳-۸ دیوار محوطه
در ساخت دیوار محوطه بنایی، الزامات زیر باید رعایت شوند.
۱- دیوار محوطه می تواند از انواع بنایی مسلح، بنایی با کلاف و یا بنایی غیر مسلح باشد. ساخت
دیوار محوطه بنایی غیر مسلح بدون کلاف برای ساختمان های با اهمیت خیلی زیاد و اهمیت زیاد (گروههای خطر پذیری ۱ و ۲ مندرج در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و در معابر پر تردد مجاز نمی باشد.
۲- طول پیوسته دیوار محوطه نباید از ۲۰ متر بیشتر باشد. در غیر این صورت، لازم است دیوار توسط درز انقطاع به دو و یا چند قسمت تقسیم شده، به گونه ای که طول هر قسمت از ۲۰ متر بیشتر نباشد.
٣- نسبت ارتفاع به عرض دیوار محوطه نباید از ۱۰ بیشتر باشد. ۴- ارتفاع دیوار محوطه بنایی نباید از ۲ متر، برای دیوار بنایی غیر مسلح و ۳ متر، برای دیوار بنایی با کلاف بیشتر باشد. چنان چه ارتفاع دیوار محوطه از ۳ متر بیشتر باشد، لازم است، علاوه بر رعایت الزامات دیگر، دیوار و عناصر مقاومتی آن (میلگرد یا کلاف)، به همراه پی دیوار برای نیروهای جانبی خارج از صفحه محاسبه و طراحی گردند.
۵- لازم است در زیر دیوار محوطه، پی بتنی و یا کلاف افقی بتنی زیر دیوار (مطابق بند ۸-۵-۵-۲-۳ و یا بند ۸-۵-۵-۲-۴) تعبیه شود. لازم است پی و یا کلاف زیر دیوار برای مقابله با واژگونی دیوار کنترل شود.
۶- در طراحی و اجرای دیوار محوطه از نوع بنایی مسلح، دیوار و پی آن باید برای نیروی افقی خارج از صفحه ناشی از بار زلزله، بار باد و بارهای دیگر محاسبه و طراحی گردد. در طراحی و ساخت دیوار محوطه بنایی مسلح باید ضوابط فصل چهارم این مبحث رعایت شود.
۷- در اجرای دیوار محوطه از نوع بنایی با کلاف، باید ضوابط بند ۸-۵-۶-۷ این مبحث نیز رعایت شود.