فهرست مطالب
۲-۸ مشخصات مصالح و کنترل کیفیت
۱-۲-۸ کلیات
مصالح مصرفی در ساخت ساختمان های مشمول این مبحث باید علاوه بر ویژگی های مندرج در مباحث پنجم، نهم و دهم مقررات ملی ساختمان، دارای مشخصات این فصل نیز باشند. در صورتی که برای مصالحی در این فصل و مباحث پنجم و نهم مقررات ملی ساختمان، ضوابطی تشریح نشده باشد، ویژگی های مصالح باید مطابق با استانداردهای ملی ایران (پیوست ۸-پ-۱) بوده و کیفیت مصالح باید بر مبنای نتایج آزمایش های مناسب تعیین شده و به تأیید مهندس ناظر برسد. در مورد مصالح مصرفی ساختمان های مشمول این مبحث رعایت موارد کلی زیر الزامی است:
۱- برای کاهش وزن ساختمان، لازم است تا حد امکان از مصالحی که نسبت مقاومت به وزن آن ها زیاد است برای عضوهای سازه ای و از مصالح سبک برای عضوهای غیر سازهای استفاده شود.
۲- کلیه مصالح مصرفی در ساختمان های مشمول این مبحث باید به گونه ای انبار شوند که در زمان
استفاده تمیز و از نظر فنی برای استفاده مورد نظر، مناسب باشند.
۲-۲-۸ مصالح ساختمانی
۱-۲-۲-۸سنگ دانه ها
مصالح سنگی بتن سیمانی و آهکی، باید سخت، تمیز و بادوام بوده و از هر گونه پوسیدگی و لایه های تورم پذیر یا تراکم پذیر (هنگام مجاورت با هوا) و مواد شیمیایی مضر برای بتن و میلگرد و لایه های سست، کلوخههای رسی و ذرات میکا عاری باشد. مشخصات سنگدانه های مصرفی باید با
موارد عنوان شده در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و استاندارد ملی ایران، شماره ۳۰۲، مطابقت داشته باشد.
۲-۲-۲-۸ چسباننده ها
۱-۲-۲-۲-۸ سیمان
با توجه به ملاحظات طراحی و شرایط محیطی، در ساخت ساختمانهای بنایی می توان از سیمان بنایی، سیمان پرتلند نوع یک، دو یا سه، سیمان سربارهای و سیمان پرتلند سربارهای انواع (پس)، (پس -۵) و (س)، سیمان پرتلند پوزولانی، سیمان پرتلند آهکی و سیمان پرتلند سفید استفاده کرد. ویژگی های انواع مختلف سیمان مطابق با استانداردهایی است که در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان اشاره شده است. به دلیل ناسازگاری، اختلاط سیمان با گچ مجاز نمی باشد.
سیمان بنایی
سیمانی است که در تهیه انواع ملات و دوغاب مورد استفاده در بنایی غیر مسلح می توان به کار برد (استاندارد ملی ایران، شماره ۱-۳۵۱۶). استفاده از سیمان بنایی در بنایی مسلح و اعضای بتنی و بتن آرمه در ساختمانهای بنایی غیر مسلح، مانند کلافها و پی و همچنین در جایی که میلگرد وجود دارد، مجاز نمی باشد. برای شناسایی سیمان بنایی و پرهیز از مصرف آن در ساخت بتن، این نوع سیمان را رنگی تولید می کنند.
۲-۲-۲-۲-۸ آهک
آهک مصرفی می تواند حسب مورد در ساخت ملات، شفته، بتن آهکی و اندود کاری مورد استفاده قرار گیرد. آهک در انواع زیر برای مصارف ساختمانی استفاده میشود.
۱- آهک هیدراته هیدرولیکی (استاندارد ملی ایران، شماره ۴۷۳۸)، عمدتا برای ساخت ملات و شفته آهکی.
۲- اهک هیدراته پرداخت (استاندارد ملی ایران، شماره ۴۷۳۷)، عمدتا برای اندود کاری.
۳- آهک هیدراته بنایی (استاندارد ملی ایران، شماره ۴۷۳۵)، برای مصارف عمومی بنایی.
۴- آهک زنده (استاندارد ملی ایران، شماره ۵۷۱۷). از آهک زنده پیش از شکفته شدن نباید برای مصارف ساختمانی استفاده شود.
آهک باید به صورت شیر آهک یا دوغاب مصرف شود. ویژگی های آهک باید مطابق با ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ملی مربوطه باشد.
۳-۲-۲-۲-۸ گچ
گچ عمدتا برای مصارف اندود کاری مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین، از ملات گچ و خاک می توان برای اجرای تاق آجری در سقف های تاق ضربی استفاده کرد. استفاده از گچ در ساخت اعضای سازه ای، چه به تنهایی و یا به صورت مخلوط با سیمان، مجاز نمی باشد، ولی استفاده از ملات گچ برای چسباندن قطعات بنایی غیر سازهای مجاز است. گچ مورد استفاده در کارهای بنایی باید با ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ملی مربوطه، از جمله استاندارد ملی ایران (شماره ۱-۱۲۰۱۵)، مطابقت داشته باشد.
۴-۲-۲-۲-۸ خاک رس
خاک رس مصرفی باید عاری از مواد آلی، ریشه گیاهان و سایر بقایای نباتی باشد و خاصیت واگرایی نداشته باشد.
۳-۲-۲-۸ آب
آب مصرفی باید بر اساس استاندارد ملی ایران، شماره ۱۴۷۴۸، تمیز و صاف بوده و عاری از مقادیر زیان آور روغنها، اسیدها، قلیایی ها، نمکها، مواد قندی، مواد آلی یا مواد دیگری باشد که ممکن است به کارهای ساختمانی به ویژه بتن، ملات ها، میلگردها و سایر اقلام مدفون در کار آسیب برسانند. آب زلال، بی بو، بی رنگ و بدون طعم را می توان در ساخت بتن و ملات مورد استفاده قرار داد. مصرف آبی که دارای خزه است برای ساختن بتن و ملات مناسب نیست. همچنین آب گل آلود را باید قبل از مصرف از میان حوضچه های ته نشین گذراند و یا با روش های دیگر تصفیه کرد.
۴-۲-۲-۸ واحد مصالح بنایی
واحدهای مصالح بنایی بر حسب شکل ظاهری به سه نوع تقسیم میشود:
الف- واحدهای مصالح بنایی توپر
ب- واحدهای مصالح بنایی سوراخدار
پ- واحدهای مصالح بنایی توخالی (انواع ۱، ۲ و ۳) ضوابط هندسی واحدهای مصالح بنایی در جدول ۸-۲-۱ آمده است.
در مناطق با خطر نسبی زلزله خیلی زیاد و زیاد به آیین نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله، استاندارد ۲۸۰۰ رجوع شود)، واحدهای مصالح بنایی توخالی که در دیوارهای سازهای مورد استفاده قرار می گیرند باید دارای شرایط زیر باشند: ۱- واحدهای مصالح بنایی توخالی نوع ۲ و ۳، تنها در دیوارهای غیر سازهای مجاز است.
۲- در واحدهای مصالح بنایی سوراخدار و توخالی، سوراخها باید عمود بر سطح بزرگ واحد مصالح بنایی و به طور یکنواخت در سطح آن توزیع شوند. در آجرهای رسی اندازه سوراخهای مربعی و قطر سوراخهای دایره ای باید حداکثر به ۲۵ میلی متر محدود شود و ضخامت پوسته بیش از ۱۵ میلی متر و جداره داخلی بین دو سوراخ بیش از ۱۰ میلی متر باشد. در صورت تأمین نشدن شرایط فوق، بکار بردن این واحدهای مصالح بنایی فقط در دیوارهای غیر سازهای مجاز است.
۳- جان آجر توخالی باید در کل عرض واحد مصالح بنایی امتداد یابد. واحدهای مصالح بنایی بر حسب ساختار، کاربرد و نوع ماده به انواع: أجر (رسی، ماسه آهکی، بتنی و سبک)، بلوک بتنی و سفالی و سنگ تقسیم می شوند.
۱-۴-۲-۲-۸ آجر
آجر، بر اساس مواد خام استفاده شده در ساخت، به انواع زیر تقسیم می شود:
الف) آجر رسی، شیلی، شیستی و مارنی: آجری است که از پختن خشت خام رسی یا مخلوط مرطوب فشرده شده شیل، شیست و مارن به دست می آید. از این نوع آجر در ساخت اعضای سازهای و غیرسازهای، از جمله نما، استفاده می شود (استانداردهای ملی ایران، شماره ۷ و ۱۴۵۰۷).
ب) آجر ماسه آهکی: آجری است که از مخلوط ماسه سیلیسی با سیلیکاتی و آهک ساخته می شود. از این نوع آجر در ساخت اعضای سازه ای و غیرسازهای، از جمله نما، استفاده می شود.|
پ) آجر بتنی: نوعی بلوک سیمانی توپر است که در اندازه های آجر ساخته شده و در ساخت اعضای سازهای و غیر سازهای و هم چنین کف سازی استفاده می شود (استاندارد ملی ایران، شماره ۱۶۲۱۱).
ت) آجر سبک: آجری است که از مواد رسی و افزودنی های هوازا ساخته شده و در ساخت اعضای غیرسازه ای و به عنوان پرکننده در اعضای سازهای استفاده می شود. ویژگیهای انواع مختلف أجر باید مطابق با ضوابط و استانداردهایی باشد که در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان آورده شده است. در مواردی که به عنوان و شماره استانداردها در این فصل و یا در مبحث پنجم اشاره نشده باشد، استاندارهای ملی ایران و در غیر این صورت استانداردهای معتبر خارجی ملاک عمل می باشند. علاوه بر این، موارد زیر نیز باید رعایت شوند:
۱- أجر باید کاملا پخته، یک پارچه و سخت باشد و هرگاه با یک آجر به آجر دیگر ضربه ای وارد آید، صدای مشخص زنگداری تولید شود.
۲- استفاده از تکه آجر، شامل: سه چارک یا سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (نصف آجر)، چارک یک چهارم آجر) و کلوک ( پاره آجر) در جایی که استفاده از آجر کامل یا آجر با اندازه بزرگتر مقدور نباشد، مجاز است
۳- آجر از هر نوع باید در زمان اجرا کاملا تمیز و زنجاب باشد.
۴- مقاومت فشاری آجر، که در اعضای سازهای مورد استفاده قرار می گیرد، باید منطبق با مشخصات طراحی و حداقل ۵ مگاپاسکال باشد.
۵- چگالی حقیقی هر دو نوع آجر توپر و سوراخ دار، بجز آجر سبک، نباید از ۱۷۰۰ و چگالی ظاهری آنها از ۱۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب کمتر باشد. چگالی ظاهری آجر سبک نباید از ۱۰۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب بیشتر باشد. ۶- آجرنما باید عاری از معایب ظاهری مانند ترک خوردگی، شوره زدگی، آلوئک و نظایر آن باشد.
۷- درصد جذب آب برای آجرهای در مجاورت آب مانند آجرهای نما نباید بیش از ۵ درصد باشد.
۲-۴-۲-۲-۸ بلوک سفالی
بلوکهای سفالی توخالی شامل بلوک سفالی دیواری و بلوک سفالی سقفی می باشند.
الف) بلوک دیواری بلوک های سفالی دیواری به دو دسته تقسیم می شوند:
١- بلوک سفالی با سوراخهای قائم، مطابق با ویژگیهای مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۷۱۲۱، به دو صورت باربر و غیر باربر استفاده می شود. برای استفاده از بلوک سفالی به عنوان عنصر باربر در اعضای سازهای لازم است سوراخ های بلوک با بتن، ملات یا دوغاب کاملا پر شوند.
۲- بلوک سفالی با سوراخ های افقی، مطابق با ویژگیهای مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۷۱۲۲، صرفا به صورت غیر باربر در اعضای غیر سازهای مورد استفاده قرار می گیرد.
ب) بلوک سقفی:
بلوک سفالی سقفی توخالی، مطابق با ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۲-۲۹۰۹، به عنوان پرکننده در سقف تیرچه بلوک استفاده میشود.
۳-۴-۲-۲-۸ بلوک سیمانی
بلوک های سیمانی به دو صورت توخالی (سوراخ دار) و توپر تولید و مورد استفاده قرار می گیرند. بلوک های سیمانی توخالی شامل بلوک سیمانی دیواری و بلوک سیمانی سقفی می باشند.
الف) بلوکهای توخالی دیواری:
بلوک های سیمانی توخالی که در ساختمان مصرف می شود باید مطابق با ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۷۷۸۲ و موارد زیر باشند:
١- بلوک های ساخته شده از شن و ماسه طبیعی رودخانه ای یا شکسته، دارای وزن ویژه معمولی و در حدود ۲۰۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب هستند. بلوک های با وزن ویژه کمتر از ۱۷۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب را سبک به حساب می آورند. در صورتی که وزن ویژه بلوک بین ۱۷۰۰ و ۲۰۰۰ کیلوگرم در متر مکعب باشد آنرا نیمه سبک به شمار می آورند. ۲- برای بلوکهای سیمانی مورد استفاده در دیوار باربر، خلاصه ضوابط ضخامت جان ها و پوسته ها در جدول ۸-۲ -۲ آمده است.
۳- مخلوط بتن مصرفی در ساخت بلوک باید از یک پیمانه سیمان پرتلند و ۳/۵ پیمانه شن (به درشتی حداکثر نصف ضخامت نازک ترین دیواره بلوک) و ۲/۵ پیمانه ماسه و ۱۵۰-۱۳۰ لیتر آب برای بتن لرزیده یا ۱۸۰-۱۶۰ لیتر آب برای بتن نلرزیده در هر متر مکعب تشکیل شده باشد، اختلاط می تواند با دست یا ماشین انجام شود.
۴- بلوک سیمانی توخالی به دو صورت باربر و غیرباربر استفاده می شود. برای استفاده از بلوک سیمانی به عنوان عنصر باربر در اعضای سازه ای، لازم است سوراخ های بلوک با بتن با ملات کاملا پر شوند.
(۱) برای بلوک های سیمانی کاملا دوغاب شده ضخامت پوسته و جان نباید کمتر از ۱۶ میلی متر باشد
(۲) برای بلوکهای سیمانی با فاصله بین جانها کمتر از ۲۵ میلی متر، حداقل ضخامت جان ۲۰ میلی متر می باشد.
(۳) بلوکهای سیمانی دوغاب شده کامل یا به شکل جزئی، از این ضوابط مستثنی هستند. در این موارد برای محاسبه ضخامت جان معادل باید طول دوغاب شده از طول بلوک کسر شود.
ب) بلوکهای توخالی سقفی:
بلوکهای سیمانی مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک باید مطابق با ویژگی های مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۲-۲۹۰۹ ساخته شوند. ضخامت پوسته و جان بلوک سقفی باید حداقل ۱۵ میلی متر و عرض تکیه گاه بلوک سقفی بر روی تیرچه دست کم ۲۰ میلی متر باشد.
پ) بلوکهای تو پر سبک:
استفاده از بلوک های سیمانی توپر سبک، از جمله: بلوک بتن هوادار اتوکلاو شده یا بتن گازی استاندارد ملی ایران، شماره ۸۵۹۳) و بلوک بتنی سبک اسفنجی (استاندارد ملی ایران، شماره ۱۴۵۰۴)، در ساخت اعضای غیر سازهای مجاز است.
۳-۴-۲-۲-۸ سنگ
الف) ویژگی های سنگ مصرفی
۱- سنگهایی که در ساخت اعضای باربر مانند دیوارهای باربر، دیوارهای حائل و شالوده ها به کار برده می شوند باید از نظر ظاهر یکنواخت و بدون ترک، رگه های سست و سایر کانی هایی باشند که بر اثر عوامل جوی و هوازدگی خراب شده و به استحکام آنها لطمه می زنند.
۲- استفاده از قلوه سنگ مجاز نیست مگر اینکه به صورت شکسته و در ابعاد مورد نظر این فصل مصرف شود.
٣- ابعاد قطعه سنگ مصرفی باید حداقل ۱۵۰ میلی متر و حداکثر به اندازه پهنای دیوار باشد. استفاده از سنگهای کوچکتر فقط به عنوان پر کننده مجاز است.
۴- استفاده مجدد از سنگهای مصرف شده در صورتی که با شرایط این فصل منطبق باشند مجاز است.
۵- سنگهای مصرفی در اقلیم های سرد باید در برابر یخبندان پایدار بوده و ضوابط مندرج در استانداردهای مربوطه، از جمله استاندارد ملی ایران، شماره ۱۴۹۵۹، را تأمین نمایند.
ب) حداقل ضوابط لازم برای سنگ های مصرفی
مقاومت فشاری سنگ مورد استفاده در عضو بنایی باربر نباید کمتر از ۱۵ مگاپاسکال باشد. جذب آب سنگهای رگی حداکثر ۵٪ و ضریب افت مقاومت سنگ در آب، در مورد سنگهای باربر و نما دست کم ۷۰% است. جذب آب مجاز برای سنگهای آهکی متراکم ۱۵، سنگهای آهکی متخلخل ۲۵٪ و در مورد توفها ۳۰٪ تعیین شده است.
تعریف: ضریب افت مقاومت سنگ در آب عبارت است از نسبت مقاومت فشاری نمونه خیس شده در آب به مدت حداقل ۲۴ ساعت به مقاومت فشاری همان سنگ در حالت خشک.
۵-۲-۲-۸ فولاد
الف) میلگرد
١- ویژگیهای میلگردهای گرم نورد شده فولادی باید مطابق با استاندارد ملی ایران، شماره ۳۱۳۲ و مبحث پنجم و نهم مقررات ملی ساختمان و میلگردهای فولادی تولید شده به روش کشش سرد باید مطابق با استاندارد ملی ایران، شماره ۱۱۵۵۸ و مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و میلگردهای گالوانیزه باید مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی باشند. ۲- میلگردهای فولادی باید تمیز و عاری از پوسته های رنگ، روغن، گرد و خاک و هر نوع آلودگی و دیگر باشند.
ب) فولادهای ساختمانی
١- قطعات فولادی اعم از نیمرخهای نورد شده و ورق باید از نواقصی که به مقاومت یا شکل ظاهری آنها لطمه می زند، عاری باشند. استفاده از قطعات زنگ زده و پوسته پوسته شده مجاز نیست، مگر اینکه به وسیله ماسه پاشی یا برس زنی کاملا تمیز شوند. در این حالت، چنانچه سطح مقطع نیمرخ ها ضعیف شده باشد، سطح واقعی ضعیف شده باید در محاسبات منظور شود.
٢- خواص فولادهای ساختمانی باید مطابق مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ملی ایران، از جمله استانداردهای شماره ۳۶۹۴، ۱۳۹۶۸ و ۱۴۴۸۴ باشد.
پ) اتصال دهنده ها
بستهای دیوار و مهارهایی که با سیم های فولادی ساخته می شوند و دیگر بستها و مهارهای فولادی، باید مطابق با استانداردهای ملی ایران و یا در صورت عدم وجود استاندارد ملی باید مطابق با استاندارهای معتبر بین المللی تهیه و استفاده شوند. بستها و مهارهای ساخته شده از مس، برنج یا دیگر فلزات مقاوم در برابر خوردگی باید دارای مقاومت تسلیم حداقل برابر با ۲۰۰ مگاپاسکال باشند.
ت) شبکه فولاد جوش شده
شبکه فولادی جوش شده باید مطابق با استاندارد ملی ایران باشد.
۶-۲-۲-۸ ملات
ملات تازه، ماده ای است خمیری که از اختلاط ماده چسباننده، مانند خمیر سیمان، و ماده پرکننده، مانند سنگدانه ریز، ساخته شده و در صورت نیاز به مشخصات ویژه کاربری، از مواد افزودنی در آن استفاده می شود. از ملات برای چسباندن واحدهای مصالح بنایی به یکدیگر، تامین بستری برای توزیع بار، اندودکاری، نماسازی و بندکشی استفاده می کنند. برای ساخت و استفاده از ملات باید ضوابط این بخش و ضوابط مندرج در مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان اعمال شوند.
۱-۶-۲-۲-۸
انواع ملات ملاتهای مورد استفاده در ساختمان های بنایی موضوع این مبحث به انواع زیر تقسیم می شوند.
الف) ملات ماسه – سیمان:
این ملات متشکل از ماسه و سیمان با عیار حداقل ۲۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب ملات می باشد. رعایت موارد زیر برای ملات ماسه سیمان ضروری است:
۱- برای زودگیر کردن ملات ماسه سیمان نباید به آن گچ افزوده شود.
۲- برای شمشه گیری ملات ماسه سیمان نباید از گچ استفاده نمود.
ب) ملات ماسه – سیمان – آهک (با تارد):
این ملات متشکل از ماسه، سیمان و آهک با عیار حداقل ۱۰۰ کیلوگرم سیمان و ۱۲۵ کیلوگرم آهک در متر مکعب ملات می باشد.
پ) ملات گچ و خاک (گل و گچ):
این ملات متشکل از خاک رس و ماسه) و گچ با نسبت وزنی ۱ به ۱ می باشد.
ت) ملات بنایی: این ملات مخلوطی است از چسباننده های غیر آلی، سنگدانه، آب و برخی افزودنیها و عمدتا در نازک کاری ساختمان، مانند بند کشی، مورد استفاده قرار می گیرد.
۲-۶-۲-۲-۸ موارد کاربرد و ملاحظات ساخت ملات
١- ملات ماسه – سیمان در ساخت دیوار (یا جرز و با ستون) آجری، بلوک سیمانی و سنگی استفاده میشود.
۲- ملات ماسه سیمان – آهک صرفا در ساخت دیوار (یا جرز و یا ستون) آجری استفاده می شود.
۳- برای اجرای جان پناه بام و بالکن و قسمت طرهای دودکش ها باید منحصرا از ملات ماسه سیمان استفاده شود.
۴- ملات گچ و خاک، به علت زودگیر بودن، برای اجرای سقف های تاق ضربی استفاده می شود.
۵- استفاده از ملات های آهکی و گلی در ساخت عناصر بنایی مجاز نمی باشد. از این ملاتها می توان در اندود کاری، نماسازی و بندکشی استفاده نمود.
۶- برای اندازه گیری نسبت مواد تشکیل دهنده ملات باید از ابزار دقیق اندازه گیری وزنی و یا حجمی استفاده شود.
۷- برای اختلاط ملات های سیمانی (ماسه سیمان و باتارد)، باید تا حد ممکن از دستگاههای مخلوط کن استفاده شود.
۸- ملات هایی که سفت شده اند را نباید با افزودن آب، دوباره در هم آمیخت و استفاده نمود.
۳-۶-۲-۲-۸ مقاومت فشاری ملات
به لحاظ مقاومتی، مطابق استاندارد ملی ایران، شماره ۲-۷۰۶، ملاتها به چهار گروه ملات خیلی قوی (M۲۰)، ملات قوی (M۱۵)، ملات متوسط (M۱۰) و ملات ضعیف (M۱-M۵) و به شرح زیر تقسیم میشوند.
الف) ملات خیلی قوی: این ملات دارای مقاومت فشاری ۲۸ روزه برابر یا بیش از ۲۰ مگاپاسکال بوده و برای ساخت عناصر بنایی در زیر سطح زمین استفاده میشود.
ب) ملات قوی: این ملات دارای مقاومت فشاری ۲۸ روزه برابر یا بیش از ۱۵ مگاپاسکال بوده و برای دیوارهایی که به مقاومت خمشی زیاد نیاز دارند و برای جان پناهها و دودکش ها استفاده میشود.
پ) ملات متوسط: این ملات دارای مقاومت فشاری ۲۸ روزه برابر با بیش از ۱۰ مگاپاسکال بوده و برای ساخت عناصر بنایی معمولی استفاده میشود.
ت) ملات ضعیف: ملات با مقاومت کم که فقط برای نازک کاری مورد استفاده قرار می گیرد. تبصره: مقاومت فشاری ملات سازهای (خیلی قوی، قوی و متوسط) نباید از مقاومت فشاری واحد های مصالح بنایی مورد استفاده کمتر باشد.
۷-۲-۲-۸ دوغاب
دوغاب، ماده ای است روان، که از اختلاط ماده چسباننده، مانند سیمان و سنگ دانه ریز و آب کافی ساخته می شود. از دوغاب برای پر کردن بین عناصر بنایی و یا تقویت آنها استفاده شده و به دو نوع دوغاب بنایی و دوغاب سیمانی تقسیم میشود.
الف) دوغاب بنایی
این نوع دوغاب در ساختمانهای بنایی به عنوان پر کننده بین عناصر بنایی کاربرد دارد. انواع دوغاب، مقاومت فشاری آن، نسبت اختلاط مصالح مورد استفاده در آن و بقیه ویژگی ها باید مطابق استاندارد ملی ایران، شماره ۸۸۷۱، باشد.
ب) دوغاب سیمانی
دوغاب سیمانی برای تقویت عناصر بنایی مورد استفاده قرار می گیرد. پس از ساخت هر پنج ردیف أجر (و یا معادل آن بلوک سیمانی و یا سنگ)، عمل دوغاب ریزی سیمانی انجام می شود و این عمل باید تا پایان ساخت کامل عنصر بنایی ادامه یابد. موارد زیر باید در دوغاب ریزی مورد توجه قرار گیرد:
١- دوغاب سیمانی باید به نسبت حجمی یک سیمان و یک ماسه ساخته شود.
٢- دوغاب سیمانی باید در کمترین زمان ممکن بعد از اختلاط و پیش از آغاز گرفتن سیمان مصرف شود.
۳- استفاده از دوغاب سیمانی که در آن گیرش سیمان اتفاق افتاده و سخت شده، مجاز نیست. همچنین، نباید از دوغابی که از شروع اختلاط آن بیش از ۱/۵ ساعت گذشته است، استفاده شود.
۴- لازم است از یخ زدن دوغاب سیمانی حداقل تا ۲۴ ساعت پس از اجرا، جلوگیری شود.
۸-۲-۲-۸ افزودنی های ملات و دوغاب
الف) مخلوطهای ضدیخ: مایعات ضد یخ، نمکها یا سایر مواد مشابه نباید در ملات یا دوغاب بکار روند.
ب) هوادهی: استفاده از مواد هوازا برای ساخت دوغاب و ملات، در مناطق سردسیر که خطر یخ زدگی وجود دارد، مجاز می باشد.
پ) رنگها: فقط اکسید معدنی خالص، کربن سیاه یا رنگهای پلاستیکی را می توان در ساخت ملات یا دوغاب بکار برد. مقدار کربن سیاه موجود باید به حداکثر ۳ درصد وزن سیمان محدود شود.
۹-۲-۲-۸ شفته آهکی
از شفته آهکی برای تقویت لایه های زیر پی استفاده میشود. در ساخت و استفاده از شفته آهکی موارد زیر باید منظور شود:
۱- مقدار آب لازم برای شفته آهکی بستگی به کارآیی و مقاومت مورد نیاز دارد. با حفظ کارآیی مورد نیاز، هر اندازه آب کمتر مصرف شود مقاومت بیشتری حاصل می شود.
۲- مقدار آهکی که در ساختن شفته آهکی باید مصرف شود بستگی به مقاومت مورد نیاز و مقدار خاک رس دارد.
٣- وجود دانه های سنگی درشت در شفته، مشروط بر اینکه مجموعه دانه بندی مناسبی داشته باشد، بلامانع است.
۴- بهترین خاک برای ساختن شفته آهکی، خاک با دانه بندی پیوسته است که ریزدانه آن از ۲۵ درصد و خاک رس آن از ۱۵ درصد خاک کمتر نباشد.
۵- کاهش حجم ناشی از خشک شدن شفته آهکی، که به سبب وجود خاک رس و آب زیاد اتفاق می افتد، باید مورد توجه قرار گیرد.
۱۰-۲-۲-۸ بتن
بتن مخلوطی از سیمان، سنگدانه، آب و افزودنیها می باشد که در ساخت پی، کلاف بتنی و هسته های بتنی بنایی مسلح استفاده می شود. کیفیت بتن از نظر مقاومت، پایایی و سایر نیازهای ویژه محیطی باید با ضوابط مندرج در مبحث پنجم و مبحث نهم مقررات ملی ساختمان و ضوابط زیر مطابقت داشته باشد.
١- حداقل عیار سیمان ۲۵۰ کیلوگرم در هر متر مکعب بتن می باشد.
۲- حداقل مقاومت فشاری ۲۸ روزه بتن مورد استفاده در کلافها ۲۰ مگاپاسکال می باشد.
٣- حداقل مقاومت فشاری ۲۸ روزه بتن مورد استفاده در پی ۲۰ مگاپاسکال می باشد.
۴- حداقل مقاومت فشاری ۲۸ روزه بتن مورد استفاده در بنایی مسلح ۲۰ مگاپاسکال می باشد.
۵- برای پی سازی استفاده از بتن خرده سنگی با مصرف حداقل ۷۰ درصد بتن با مقاومت فشاری ۲۸ روزه ۲۰ مگاپاسکال و ۳۰ درصد سنگ لاشه یا خرده سنگ، مجاز است.
۱۱-۲-۲-۸ چوب
در ساختمان های مصالح بنایی از چوب عمدتا در ساخت سقف های شیبدار و اعضای غیر سازهای مانند پلکان، در و پنجره و نما یا کف پوش داخلی استفاده می شود. چوب مورد استفاده باید علاوه بر برآورده کردن الزامات مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان، دارای ضوابط زیر باشد:
۱- چوب مصرفی باید عاری از معایب خشک شدن، رگه های معدنی، شیره گیاهی و دیگر معایب، مندرج در استاندارد ملی ایران، شماره ۱۲۷۵، باشد.
۲- رطوبت الوارهای مصرفی باید با شرایط اقلیمی و مورد مصرف تناسب داشته باشد.
٣- خصوصیات فیزیکی و مکانیکی چوب های طبیعی، در انواع مختلف گونه های چوب و در جهات طولی، شعاعی و مماسی تنه درخت با یکدیگر متفاوتند، بنابراین، هنگام مصرف باید به این عوامل توجه کرد.
۴- لازم است ارزیابی کار کرد تیرهای چوبی باربر که در عضو ساختمانی تحت خمش قرار می گیرند. تحت الزامات و روش های آزمون استاندارد ملی ایران، شماره ۱- ۲۲۳۸۹ انجام پذیرد.
۵- چوب مصرفی باید با استفاده از مواد مناسب در برابر تهاجم موریانه ایمن شده باشد و در برابر پوسیدگی محافظت شود.
۳-۲-۸ ویژگی های مکانیکی مصالح
ویژگیهای مکانیکی مصالح را می توان مقادیر مندرج در جدول ۸-۲-۳ در نظر گرفت. در صورت لزوم، مقادیر واقعی را می توان با استفاده از آزمون بر مبنای استاندارهای ملی ایران و در صورت عدم وجود استاندارد ملی، با استفاده از استاندارهای معتبر به دست آورد. در صورت به دست آوردن ویژگی های مکانیکی توسط آزمون، نتایج حاصل نباید بیش از ۲۵ متفاوت با مقادیر مندرج در جدول ۸-۲-۳ در نظر گرفته شوند.
۴-۲-۸ ارزیابی مقاومت فشاری مشخصه واحد بنایی
مقاومت فشاری مشخصه واحد بنایی (۷)، حداقل مقاومت فشاری در نظر گرفته شده در طراحی برای واحد بنایی (منشور واحدهای مصالح بنایی و ملات) می باشد. ارزیابی مقاومت فشاری مشخصه واحد بنایی بر مبنای یکی از دو روش: آزمایش نمونه منشوری و روش تخمین به شرح زیر است
۱-۴-۲-۸ روش آزمایش نمونه منشوری
آزمایش نمونه منشوری مطابق با استاندارد ملی ایران با استانداردهای معتبر دیگر انجام میشود. مقاومت فشاری واحد بنایی که بر مبنای نمونه های منشوری تعیین می شود، باید مساوی یا بیشتر از مقاومت مشخصه “. باشد. این مقاومت بر مبنای آزمایش نمونه ۲۸ روزه می باشد. آزمایش نمونه منشوری واحد بنایی باید با شرایط زیر انجام شود:
۱- یک مجموعه پنج تایی از نمونه های منشوری واحد بنایی قبل از اجرا ساخته و مطابق استاندارد ملی ایران آزمایش شوند. مصالح مورد استفاده در ساخت نمونه ها از همان مصالحی انتخاب شوند که در ساخت ساختمان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. نمونه ها باید تحت نظر مهندس ناظر در یک موسسه مجاز ساخته و آزمایش شوند.
۲- در صورتی که کل تنش های مجاز در طراحی مورد استفاده قرار گیرند، در حین اجرا برای هر ۴۵۰ مترمربع از مساحت دیوار، یک سری سه تایی از نمونه های منشوری، مطابق ضوابط استاندارد ملی ایران ساخته و آزمایش شوند. حداقل یک سری سه تایی از نمونه های منشوری برای هر ساختمان لازم است.
۳- در صورتی که نصف تنش های مجاز در طراحی مورد استفاده قرار گیرد، ساخت و آزمایش نمونه های کارگاهی لازم نیست. اخذ گواهی تامین کننده مصالح مبنی بر تایید مقاومت فشاری مشخصه fm در حین یا قبل از تحویل مصالح به محل اجرا لازم است تا اطمینان حاصل شود که مصالح مورد استفاده در اجرا، همانند مصالحی است که برای ساخت نمونه های منشوری، قبل از اجرا مشخص شده است.
تبصره: هنگامی که مهندس ناظر در انطباق مقاومت فشاری واحد بنایی اجرا شده، با مقاومت فشاری مشخصه مورد نظر تردید کند، برای کنترل مقاومت لازم است نمونه های منشوری از واحد بنایی اجرا شده استخراج و مطابق مورد ۲ بند ۸-۲-۴-۱ آزمایش شوند.
۲-۴-۲-۸ روش تخمین
در این روش، مقاومت فشاری مشخصه واحد بنایی، با توجه به مقاومت فشاری مشخصه واحد مصالح بنایی و نوع ملات مصرفی (بند ۸-۲-۲-۶-۳)، بر اساس جدول ۸-۲-۴ برای آجر رسی و جدول ۸-۲۵ برای بلوک سیمانی تخمین زده می شود. مقاومت فشاری واحدهای مصالح بنایی سوراخ دار و توخالی، بر مبنای حداقل مساحت خالص محاسبه می شود. اگر واحدهای مصالح بنایی توخالی با دوغاب پر شود، دوغاب باید با ضوابط استاندارد ملی ایران (۸۸۷۱) مطابقت داشته باشد.
۵-۲-۸ مدول گسیختگی واحد بنایی
مدول گسیختگی واحد بنایی با توجه به نوع مصالح بنایی، امتداد تنش و نوع ملات مصرفی (بند ۸-۲۳-۶-۲) بر اساس جدول ۸-۲-۶ تخمین زده می شود.
۶-۲-۸ کارآیی مصالح سیمانی
کارآیی مصالح سیمانی، شامل: بتن، ملات ماسه سیمان و دوغاب سیمان (گروت)، بر مبنای میزان نشست آزمایش اسلامپ، باید در محدوده های زیر قرار داشته باشد.
بتن: ۵۰ تا ۱۵۰ میلی متر
ملات: ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی متر
دوغاب: ۲۰۰ تا ۲۷۰ میلی متر