۱-۱۸ کلیات

۱-۱-۱۸ هدف

هدف از تدوین این مقررات تعیین حداکثر مجاز نوفه (صدای ناخواسته) و زمان واخنش بهینه در راستای فراهم آوردن صدارسانی مطلوب در ساختمان ها است تا سلامت و آسایش و شرایط مناسب شنیداری برای ساکنان تأمین شود.

۲-۱-۱۸ حدود و نحوه کاربرد

رعایت این مقررات در مورد فضاهای ساختمانی عنوان شده در بند ۱۸-۲-۱-۱ که بعد از تاریخ تصویب این مقررات احداث می شوند، الزامی است.

۱-۲-۱-۱۸

تراز نوفه زمینه و زمان واخنش تعیین شده برای فضاهای مختلف که در بند ۱۸-۲ ارائه شده اند، مربوط به شرایط تحویل می باشد.

۲-۲-۱-۱۸

روش اندازه گیری مربوط به تراز نوفه زمینه، زمان واخنش و شاخص های صدابندی جدارها، باید براساس استانداردهای ملی ایران و در صورت عدم وجود استاندارد ملی، باید استانداردهای بین المللی تأیید شده و معتبر مانند ISO یا EN، ملاک عمل قرار گیرد.

چنانچه در مدت اعتبار این مبحث، استانداردها و معیارهای جدیدی به تصویب برسد، جانشین استانداردها و معیارهای مشابه در این مبحث خواهد شد.

۳-۱-۱۸ تعاریف

۱-۳-۱-۱۸ صدا

صدا موج مکانیکی طولی است که در گازها، مایعات و جامدات منتشر می شود. گستره بسامدی امواج صوتی قابل شنیدن، بین ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز است. به تعبیر ساده تر، صدا را می توان به صورت حرکات موجی در یک فراگیر کشسان و یا به عنوان محرک حس شنوایی تعریف کرد.

۲-۳-۱-۱۸ صدای هوابرد

صدای هوابرد صدایی است که محیط انتشار آن هوا است.

۳-۳-۱-۱۸ صدای پیکری

صدای پیکری صدایی است که محیط انتشار آن جامدات مانند بتن، فولاد، چوب، شیشه یا ترکیبی از این گونه مواد باشد.

۴-۳-۱-۱۸ نوفه

نوفه به هر گونه صدای ناخواسته گفته میشود.

یادآوری: تفاوت بین واژه های صدا و نونه یک تفاوت ذهنی است که صدا را خواسته و نوفه را ناخواسته ارزیابی می کند. این تعریف در برگیرنده نوع صدا نیست. برای مثال گفتار که در اکثر موارد صدای خواسته است، هنگامیکه از واحد مسکونی مجاور شنیده می شود، از نظر ذهنی نوفه ارزیابی می گردد.

۵-۳-۱-۱۸ نوفه زمینه

نوفه زمینه به صداهای ناخواسته موجود در یک فضا گفته می شود. نوفه زمینه می تواند از منابع خارجی مانند نوفه ترافیک و نوفه ناشی از ساختمانهای مجاور و همچنین منابع داخلی مانند نوفه ناشی از سیستمهای تأسیسات مکانیکی و الکتریکی از قبیل تهویه، آبرسانی و آسانسور سرچشمه بگیرد.

۶-۳-۱-۱۸ ترا گسیل صدای هوابرد

هرگاه جداکننده ای به وسیله امواج صوتی هوابرد به ارتعاش درآید، نحوه انتقال یافتن صدای اولیه به فضای مورد نظر را ترا گسیل صدای هوابرد از طریق آن جداکننده گویند. مانند صدای آموزگار که از یک کلاس درس به کلاس مجاور انتقال می یابد.

۱۸ـ۱ـ۳ـ۷  ترا گسیل صدای کوبه ای

هرگاه جداکننده ای در اثر کوبش به ارتعاش درآید، نحوه انتقال یافتن صدای اولیه به فضای مورد نظر را تراگسیل صدای کوبه ای از طریق آن جداکننده گویند. مانند صدای راه رفتن بر روی کف که به طبقه پایین منتقل شود.

۸-۳-۱-۱۸  ضریب جذب صدا

هنگامی که موج صوتی با سطحی برخورد می کند، بخشی از انرژی بازتاب شده و باقی آن جذب می شود شکل ۱۸-۱-۳-۱). نسبت شدت موج جذب شده (_αI) به شدت موج فرودی (I_i)، ضریب جذب آن سطح (α) نامیده میشود و از معادله (۱) به دست می آید:

یادآوری: ضریب جذب معیار انرژی صوتی است که بازتاب نشده است. در نتیجه  α = ۱- r  که در آن r ضریب بازتاب سطح است و از معادله (۲) به دست می آید:

۹-۳-۱-۱۸ ضریب تراگسیل صدا

هنگامیکه موج صوتی با یک جداکننده برخورد می کند، بخشی از انرژی از طریق جداکننده تراگسیل میشود (شکل ۱۸-۱-۳-۲). نسبت شدت موج ترا گسیل شده (I_r) به شدت موج فرودی (l_i)، ضریب تراکسیل جداکننده (τ) نامیده میشود و از معادله (۳) به دست می آید:

۱۰-۳-۱-۱۸ تراز شدت صدا، L_I

تراز شدت صدا عبارت است از ده برابر لگاریتم (بر پایه ده) نسبت شدت صدا به شدت صدای مبنا برحسب دسیبل، که از معادله (۴) به دست می آید:

که در آن

 I : شدت مؤثر صدای مورد نظر، بر حسب وات بر مترمربع؛

Io : شدت مؤثر صدای مبنا که مقدار آن برابر است با  ۱۲-^۱۰ وات بر مترمربع.

۱۱-۳-۱-۱۸ تراز فشار صدا، L_p

تراز فشار صدا عبارت است از ده برابر لگاریتم (بر پایه ده) نسبت مربع فشار صدا به مربع فشار صدای مبنا بر حسب دسی بل، که از معادله (۵) به دست می آید:

که در آن

p: فشار صدای مؤثر مورد نظر، بر حسب نیوتن بر مترمربع (پاسکال)؛

p_۰ : فشار مؤثر صدای مبنا که مقدار آن برابر است با (۵-^۱۰*۲) نیوتن بر متر مربع (پاسکال).

یادآوری۱ : فشار مؤثر صدای مبنا و شدت مؤثر صدای مبنا، نشان دهنده آستانه شنوایی گوش انسان

است.

یادآوری ۲: از آنجائی که مقدار عددی تراز فشار صدا و تراز شدت صدا با یکدیگر برابرند، در هر دو مورد

می توان از واژه “تراز صدا” استفاده کرد.  

۱۲-۳-۱-۱۸ شبکه وزنی A

شبکه وزنی A، شبکه ای است که به طور تقریبی پاسخ بسامدی گوش انسان را در بسامدهای مختلف به وسیله یک مدار الکترونیکی در دستگاه ترازسنج صدا تقلید کرده و بر روی صدای مورد اندازه گیری اعمال می کند (جدول ۱۸-۱-۳-۱ و شکل ۱۸-۱-۳-۳).

یادآوری: شبکه وزنی A در نهایت به منظور بیان تراز صدا به صورت یک عدد تنها، به کار می رود. این عمل از طریق جمع بر پایه انرژی اعداد تصحیح یافته با این شبکه صورت می پذیرد.

۱۳-۳-۱-۱۸ تراز فشار صدای وزن یافته   L_PA ,A

تراز فشار صدای وزن یافته A، از معادله (۶) برحسب دسیبل محاسبه می شود:

که در آن

p_A: فشار صدای وزن یافته براساس شبکه وزنی A، برحسب نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

p_o: فشار مؤثر صدای مبنا که مقدار آن برابر است با ۲۶۱۰۵ نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

یادآوری: این تراز متداول ترین روش درجه بندی تک عددی برای سنجش میزان شنوایی انسان است.

۱۴-۳-۱-۱۸تراز صدای معادل، L_eq

تراز صدای معادل یک موج صوتی غیر یکنواخت، عبارت است از مقدار تراز فشار صدای پیوسته و پایدار که در یک مدت زمان مشخص T، دارای همان فشار صدای مؤثری باشد که صدای مورد نظر با تراز متغیر دارد. این کمیت از معادله (۷) برحسب دسی بل به دست می آید:

که در آن:

(p(t : فشار صدای لحظه ای، برحسب نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

p_o: فشار مؤثر صدای مبنا که مقدار آن برابر است با ۲۶۱۰۵ نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

T: مدت زمان اندازه گیری تراز صدا.

یادآوری: “تراز صدای معادل” عبارت اختصاری برای “تراز فشار صدای معادل پیوسته است، که در

و برخی مراجع به عنوان “تراز صدای میانگین قید شده است.

۱۵-۳-۱-۱۸ تراز صدای معادل وزن یافته L_AeqT ,A

این کمیت تراز معادل فشار صدای پیوسته ای است که پیش از مربع کردن و میانگین گیری، با اعمال شبکه A وزن دهی شده است. مقدار این کمیت از معادله (۸) برحسب دسیبل محاسبه می شود:

که در آن:

 (P_A(t: فشار صدای لحظه ای وزن یافته با شبکه وزنی A، برحسب نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

Po : فشار مؤثر صدای مبنا که مقدار آن برابر است با ۵-^۱۰*۲ نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛

T: مدت زمان اندازه گیری تراز صدا.

۱۶-۳-۱-۱۸ شاخص های اندازه گیری نوفه زمینه

مقدار صدای یک منبع صوتی یا نوفه زمینه در یک فضا معمولا به دو روش تک عددی یا نموداری ارائه می شود که به طور مختصر به شرح زیر میباشد:

۱۸ـ۱ـ۳ـ۱۶ـ۱  شاخص تک عددی

شاخص تک عددی شاخصی است که تراز نوفه زمینه را به وسیله یک عدد تنها بیان می کند. در این

مقررات از شاخص تراز صدای معادل در شبکه وزنی (L_AeqT) A استفاده شده است. نتیجه تک عددی حاصل از اندازه گیری های نوفه زمینه، با مقادیر ارائه شده از طرف این مقررات قابل مقایسه است.

۱۸ـ۱ـ۳ـ۱۶ـ۲  شاخص نموداری

این شاخص معمولا برای فضاهایی مانند سالن های سخنرانی، سینما، آمفی تأتر و امثال آنها به کار برده می‌شود. در این روش تراز صدا به وسیله صافی های صوتی در یک گستره بسامدی (معمولا ۳۱٫۵ تا  ۸۰۰۰ هرتز) اندازه گیری و به صورت نمودار ارائه می شود. سپس با نمودارهای برسنج ترجیحی نوفه (PNC) که از طرف این مقررات ارائه شده، مقایسه و درجه بندی می گردد (جدول ۱۸-۱-۳-۲ و شکل ۱۸-۱-۳-۴ ).

۱۷-۳-۱-۱۸ زمان واخنش

زمان واخنش در یک فضای بسته، مدت زمانی است که پس از قطع کردن منبع صدا، تراز فشار صدا ۶۰ دسی بل افت کند. زمان واخنش با توجه به مشخصات فضا از یکی از دو معادله (۹) یا (۱۰) محاسبه میشود.

که در آن:

T: زمان واخنش اتاق، برحسب ثانیه؛

S: مجموعه سطوح اتاق، بر حسب مترمربع؛

V : حجم اتاق، بر حسب مترمکعب؛

A : سطح معادل جذب کننده های اتاق، بر حسب متر مربع؛

m: جذب طولی هوا، بر حسب متر به توان منفی یک؛

α: ضریب جذب میانگین اتاق؛

In : لگاریتم در پایه e

یاد آوری ۱: سطح معادل جذب کننده ها، A و ضریب جذب میانگین، α، از معادله های (۱۱) و (۱۲) محاسبه می شود:

که در آن :

α_i: ضریب جذب صوتی هر یک از سطوح موجود در اتاق؛

S_i : مساحت هر یک از سطوح موجود در اتاق، بر حسب مترمربع.

یادآوری ۲: در صورتی که۰٫۲ که باشد، از فرمول سابین استفاده میشود.

یاد آوری ۳: در برخی از مراجع رابطه زمان واخنش به۰٫۱۶ = T ساده شده است.

یادآوری ۴: زمان واخنش یک فضای بسته تا تدوین استاندارد ملی آن بر اساس استاندارد ۳۳۸۲ ISO

اندازه گیری می شود.

۱۸-۳-۱-۱۸ گستره بسامدی اندازه گیری ها

پارامترهای آکوستیکی با استفاده از صافی های بند یک سوم هنگامی، با بسامدهای مرکزی زیر (برحسب هرتز)، اندازه گیری می شود:

لازم به ذکر است که می توان از مقادیر نتایج اندازه گیری در بندهای یک سوم هنگامی، نتایج در بندهای یک هنگامی را با بسامدهای مرکزی زیر به دست آورد:

۱۹-۳-۱-۱۸ شاخص کاهش صدا، R

این شاخص بیانگر میزان صدابندی جداکننده در برابر صدای هوابرد است (اصطلاح “افت تراگسیل صدا” (TL) که همچنان در کشورهای انگلیسی زبان مورد استفاده قرار می گیرد، معادل با “شاخص کاهش صدا” است). شاخص کاهش صدا یا افت تراگسیل صدا از معادله (۱۳) برحسب دسی بل تعیین می شوند:

که در آن:

W_۱: توان صدای فرودی بر روی جداکننده تحت آزمون؛

W_۲: توان صدای تراگسیل شده از طریق آزمونه؛

τ: ضریب تراگسیل جداکننده.

یادآوری: در آزمایشگاه صدابندی، این کمیت بر اساس استاندارد ملی ایران ۳-۸۵۶۸ و در شرایط

میدانی بر اساس استاندارد ملی ایران ۴-۸۵۶۸ به دست می آید. اندازه گیری صدابندی نمای

ساختمان بر اساس استاندارد ملی ایران ۵-۸۵۶۸ انجام می شود.

 ۲۰-۳-۱-۱۸ شاخص کاهش صدای وزن یافته، R_w

شاخص کاهش صدای وزن یافته، کمیتی تک عددی برای درجه بندی صدابندی جداکننده در برابر صدای هوابرد است که بر اساس نتایج اندازه گیری های شاخص کاهش صدا در بسامد بندهای یک سوم هنگامی به دست می آید. مقدار این کمیت، برابر است با مقدار نمودار مبنا در بسامد ۵۰۰ هرتز، پس از لغزاندن آن به روشی که در استاندارد ملی ایران ۱-۸۸۳۴ مشخص شده است. مقادیر مبنا برای صدای هوابرد در جدول ۱۸-۱-۳-۳ و نمودار شکل ۱۸-۱-۳-۵ ارائه شده است.

شاخص تک عددی دیگری که برای بیان صدابندی جداکننده در برابر صدای هوابرد به کار می رود، بر اساس استاندارد ASTM E413 درجه ترا گسیل صدا، STC است که مقدار آن از نظر عددی تقریبا برابر با R_w است.

۲۱-۳-۱-۱۸ تراز فشار صدای کوبه ای معمول شده، L_Ν

این شاخص، بیانگر میزان تراز فشار صدای کوبه ای انتقال یافته از سقف است و از معادله (۱۴) برحسب دسی بل به دست می آید:

که در آن

L_i: تراز فشار صدای میانگین در یک بند یک سوم هنگامی در اتاق دریافت برحسب دسیبل؛

A: سطح جذب معادل اندازه گیری شده در اتاق دریافت؛

A_۰: سطح جذب معادل مبنا، برابر با ۱۰ مترمربع.

یادآوری: در آزمایشگاه صدابندی، این کمیت بر اساس استاندارد ملی ایران ۶-۸۵۶۸ و در شرایط میدانی بر اساس استاندارد ملی ایران ۷-۸۵۶۸ به دست می آید. اندازه گیری کاهش تراگسیل صدای کوبه ای توسط کف پوش ها بر اساس استاندارد ملی ایران ۸-۸۵۶۸ انجام می شود.

۲۲-۳-۱-۱۸ تراز فشار صدای کوبه ای معمول شده وزن یافته، L_nw

تراز فشار صدای کوبه ای معمول شده وزن یافته کمیتی است تک عددی برای درجه بندی صدابندی سقف در برابر صدای کوبه ای که بر اساس نتایج اندازه گیری های تراز فشار صدای کوبهای معمول شده در بسامد بندهای یک سوم هنگامی به دست می آید. این کمیت، برابر است با مقدار نمودار مبنا برای صدای کوبه ای در بسامد ۵۰۰ هرتز، پس از لغزاندن آن به روشی که در استاندارد ملی ایران ۲-۸۸۳۴ مشخص شده است. مقادیر مبنا برای صدای کوبه ای در جدول ۱۸-۱-۳-۴ و نمودار شکل ۱۸-۱-۳-۶ ارائه شده است.

با توجه به آنکه هر چقدر، میزان صدای تراگسیل شده کمتر باشد، صدابندی بهتری حاصل میشود، بنابراین کاهش L_nv بیانگر افزایش صدابندی در برابر صدای کوبه ای است. شاخص تک عددی دیگری که برای بیان صدابندی سقف در برابر صدای کوبه ای به کار می رود، بر اساس استاندارد ASTM E989 درجه صدابندی کوبه ای، IIC است که مقدار آن از معادله (۱۵) به دست می آید:

با توجه به رابطه فوق افزایش IIC نشان دهنده افزایش صدابندی در برابر صدای کوبه ای است.

 ۲۳-۳-۱-۱۸ لایه

لایه به ساختاری گفته می شود که چگالی سطحی آن در نقاط مختلف روی یک سطح، یکسان باشد. مانند اندود گچ، قیرگونی، دیوار آجری.

۲۴-۳-۱-۱۸ جداکننده ساده

جداکننده ساده به جداکننده ای گفته میشود که در مقطع، از یک یا چند لایه تشکیل شده است و چگالی سطحی (جرم واحد سطح آن در تمام نقاط یکسان است. مانند در، پنجره، دیوار آجری با اندود گچ و خاک یا دیوار دوجداره آجری.

۲۵-۳-۱-۱۸ جداکننده مرکب

جداکننده مرکب به جداکننده ای گفته می شود که سطح آن از چند جداکننده ساده تشکیل شده باشد. مانند پوسته خارجی ساختمان که ترکیبی از دیوار، در و پنجره است. یادآوری: نحوه محاسبه شاخص کاهش صدا برای جداکننده مرکب، در پیوست ۲ ارائه شده است.

۲۶-۳-۱-۱۸ شرایط تحویل یک فضا

شرایط تحویل به شرایطی گفته میشود که کلیه عملیات اجرایی ساختمان اعم از سفت کاری، نازک کاری، نصب در و پنجره و غیره تکمیل شده باشد و کلیه سیستم های تأسیسات مکانیکی و الکتریکی فعال باشند.