پیوست ۱

پیوست ۱ مثالی از راهنمای طراحی آکوستیکی

(برای دو مجموعه ساختمانی با کاربری های مختلف)

به طور کلی محیط آکوستیکی مناسب برای هر نوع فعالیتی در ساختمان را می توان قبلا تعیین کرده و پیش بینی های لازم را در طراحی اعمال کرد. از آنجا که لزوم طراحی آکوستیکی در بسیاری از ساختمان ها برای کارفرمایان و مجریان روشن نمی باشد، اکثر آنها با مشکلات آکوستیکی فراوانی روبرو هستند. به عنوان مثال بر همگان روشن است که یک سالن سخنرانی و یا یک سالن موسیقی به طراحی آکوستیکی نیاز دارد ولی عده معدودی از لزوم طراحی آکوستیکی در بقیه ساختمان ها از جمله ساختمانهای مسکونی آگاهی دارند. اکثر مشکلات آکوستیکی را می توان در مرحله طراحی با راه حلهای مناسب برطرف کرد. تمامی عناصر ساختاری ساختمان در بهینه سازی وضعیت آکوستیکی ساختمان مؤثرند و می بایست این عوامل به وضوح شناخته شده و ترکیب مناسب آنها در طراحی اعمال گردد. | معمولا کنترل آکوستیکی یک فضا به کنترل صحیح سه عامل منبع صدا، مسیر انتقال صدا، و دریافت کننده صدا بستگی دارد.

از آنجا که کنترل آکوستیکی معمولا با پائین آوردن تراز نونه ارتباط مستقیم دارد در نتیجه باید سعی کرد در مرحله اول تراز نوفه را در محل منبع کاهش داد. از آنجا که در بعضی موارد امکان پائین آوردن تراز نوفه در محل منبع بطور کامل میسر نمی باشد در مرحله بعد در مسیر ترا گسیل صدا باید با استفاده از تمهیدات آکوستیکی این امکان را فراهم آورد. در آخرین مرحله با اصلاح وضعیت آکوستیکی در محل دریافت نوفه می توان محیط مناسبی را برای دریافت کننده فراهم ساخت.

معمولا کاهش تراز نوفه در محل منبع و در مسیر ترا گسیل صدا سهل تر و کم هزینه تر از اصلاح وضعیت آکوستیکی در محل دریافت نوفه می باشد. بنابراین برای ارائه راه حل مناسب باید به این مهم توجه خاص مبذول گردد. در بعضی موارد راه حلهای ترکیبی می تواند کمک موثری در جهت حل مسئله باشد. بعنوان مثال چنانچه کار کرد سیستم تهویه باعث ایجاد نوفه در یک فضا گردد به ترتیبی که در بالا گفته شد، در مرحله اول سعی می شود که با انتخاب یک سیستم آرام تر، نصب مناسب و ساخت پوشش آکوستیکی در محل قرار گیری دستگاه تهویه، نوفه کاهش یابد. در مرحله بعد با استفاده از جداکننده های الاستیک و لایه های جاذب صدا در مسیر کانالها، تراز نوفه کاهش می یابد. در مرحله آخر چنانچه هنوز تراز نوفه به حد مناسب تقلیل نیافته باشد می توان با استفاده از مصالح مناسب در داخل فضا به این مهم دست یافت.

هدف بنیادی طراحی آکوستیکی در ساختمان فراهم کردن محیط رضایت بخش برای فضاهایی با کاربری مورد نظر می باشد. مسائل آکوستیکی نه تنها در انتخاب مصالح پوششی فضاها، بلکه به آرایش بنیادی فضاها، مانند نحوه قرار گرفتن فضاهای آرام با فاصله مناسب از فضاهای پر نوفه بستگی دارد. برنامه ریزی مناسب کاربری فضاها شامل جداسازی فضاهای حساس به نوفه از فضاهایی که نوفه تولید می کنند میتواند بسیاری از مشکلات آکوستیکی را برطرف کند.

این پیوست شامل اطلاعاتی در مورد طراحی آکوستیکی یک مجموعه ساختمانی است تا طراحان با استفاده از آن، به گونه ای عمل نمایند که پس از اتمام ساخت، به اصلاحات اساسی برای بهینه سازی وضعیت آکوستیکی نیازی نباشد. از آنجا که تمهیدات به کار رفته در طراحی آکوستیکی یک ساختمان، رابطه مستقیم با کاربرد آن دارد، باید مقررات تدوین شده مربوط مد نظر قرار گیرند. این پیوست به بررسی دو عملکرد ساختمانی مختلف بر روی یک سایت مشخص می پردازد. در مرحله اول یک مجموعه آموزشی بر روی یک سایت مطالعه شده و با مراجعه به ضوابط تعیین شده برای فضاهای آموزشی در بند ۴-۲-۱۸

مقررات طراحی می گردد. در مرحله دوم یک مجموعه مسکونی – اداری بر روی همان سایت، با مراجعه به ضوابط تعیین شده برای فضاهای مسکونی در بند ۱۸-۲-۲ و اداری در بند ۱۸-۲-۶ مقررات طراحی می گردد. برای رسیدن به شرایط بهینه و مطابقت با ضوابط فوق، مراحل مختلف طراحی به شرح زیر توصیه میشود:

مراحل مختلف طراحی آکوستیکی

برای طراحی آکوستیکی ساختمان، باید مراحل زیر به ترتیب ارائه شده، رعایت شوند:

الف – سایت یا محل درنظر گرفته شده جهت ساخت، از لحاظ منابع نوفه خارجی بررسی و تراز نوفه در تمام نقاط آن به منظور منطقه بندی آکوستیکی سایت مشخص گردد.

ب- شرایط آکوستیکی فضاهای مختلف ساختمانی در رابطه با عملکرد آنها مشخص شده و فضاها در این رابطه دسته بندی گردند.

پ- با توجه به دو بند بالا، محل صحیح قرار گیری هر دسته از فضاها در سایت تعیین شود. فضاهایی که بنا به نیاز طرح در موقعیت مناسب در سایت قرار نمی گیرند، مشخص گردند تا تمهیدات خاصی در مورد آنها رعایت شود.

ت- طرح اولیه ساختمان با توجه به موقعیت فضاها در سایت تهیه گردد.

ث- در داخل ساختمان وضعیت قرارگیری فضاهای مختلف بررسی گردد، چنانچه بنا به نیاز طرح یا محدودیت های موجود فضاهایی با شرایط مختلف در مجاورت هم یا بر روی یکدیگر قرار می گیرند، تمهیدات آکوستیکی در مورد جداکننده های مربوط رعایت شوند.

ج- مواد و مصالح مناسب جهت کنترل نوفه و تأمین واخنش بهینه در فضاهای مختلف در رابطه با عملکرد آنها انتخاب گردند.

چ – سیستم های سازه ای و تأسیساتی از دیدگاه آکوستیکی بررسی و در صورت نیاز بهینه شوند. مراحل مختلف طراحی آکوستیکی یک ساختمان در دیاگرام شکل پ-۱ نشان داده شده است. علاوه بر آن یکایک این مراحل در بندهای بعدی توضیح داده شده و تأثیر آنها در نحوه طراحی هر کدام از دو مجموعه ساختمانی زیر، بر روی یک سایت فرضی ارائه گردیده است:

۱) آموزشی

۲) مسکونی – اداری

پ-۱-۱ بررسی سایت و منطقه بندی آکوستیکی

حفاظت در برابر نوفه می تواند به عنوان بخشی از حفاظت زیست محیطی باشد. ساختمان های آموزشی و مسکونی – اداری به لحاظ نیازهای آکوستیکی خاص باید در سایتی با حداکثر تراز نونهای برابر با

LAeq(T) = ۶۵ dB در روز، ساخته شود. اینگونه سایت ها معمولا در مناطق مسکونی و اداری متمرکز می گردند. برای نیل به طراحی صحیح آکوستیکی، نوفه محیط بیرون باید ارزیابی شود. در صورتی که در این ارزیابی، نوفه محیط در نقاطی بیش از ۶۵ دسیبل باشد با ایجاد فاصله مناسب و یا سدهای صوتی، تراز نوفه را می توان تا حد لازم کاهش داد. منابع نوفه خارجی که باید مورد بررسی قرار گیرد بشرح زیر می باشد:

– نوفه ترافیک

– نوفه ناشی از محوطه های ساخته شده مجاور

به منظور کاهش نوفه محیطی به ویژه نوفه ترافیک می توان از موارد زیر استفاده کرد

۱- ایجاد فاصله مناسب از منبع صوتی. از آنجا که این مقدار کاهش نوفه در بیشتر موارد نیازهای صوتی

را تامین نمی کند ایجاد سد صوتی لازم خواهد بود.

۲- استفاده از موانع صوتی. موانع صوتی به دو دسته تقسیم میشوند: موانع صوتی طبیعی شامل تپهها، خاکریزهای طبیعی، جنگلها و غیره. موانع صوتی مصنوعی شامل دیوار صوتی، خاکریزهای مصنوعی و درختکاری. شکلهای پ-۱-۱، پ-۱-۲ وپ-۱-۳ عملکرد انواع موانع صوتی را نمایش می دهد.

با ایجاد درختکاری با درختان متراکم با حداقل ۳۰ متر عمق، تراز نوفه ترافیک حدود ۷ تا ۱۱ dBA کاهش می یابد.

در اینجا برای روشن شدن مطالب بالا یک سایت فرضی در نظر گرفته میشود. سایت فرضی (شکل پ-۱-۴) به شکل ذوزنقه می باشد که در غرب آن یک بزرگراه قرار دارد. نوفه اندازه گیری شده در حاشیه بزرگراه در حدود dBA ۷۸-۸۲ میباشد.

در شمال سایت، خیابان اصلی – منطقه تجاری قرار دارد و نوفه اندازه گیری شده در حاشیه خیابان برابر dBA ۷۰-۷۵ است، در شرق سایت، خیابان فرعی منطقه مسکونی – اداری با تراز نوفه اندازه گیری شده برابر dBA ۵۰-۶۰ و جنوب سایت، یک پارک محلی با نوفه اندازه گیری شده برابر dBA ۴۵ واقع است.

در داخل سایت از مرکز به سمت جنوب درخت کاری نامنظم دیده میشود در قسمتی از حاشیه شمالی آن یک مجموعه تجاری محلی قرار گرفته است.

بطور کلی در هر ساختمان فضاهای مختلف با کاربری های مختلف، نیازهای آکوستیکی متفاوتی دارند. به منظور تأمین این نیازها، در مرحله اول محدوده محل ساختمان از لحاظ آکوستیکی منطقه بندی میشود و فضاهای مختلف ساختمان با توجه به نیازهای آکوستیکی در این مناطق جانمایی می گردند. در سایت فرضی موردنظر، با توجه به نوفه موجود در محیط اطراف، پنج منطقه آکوستیکی پیش بینی شده است. این مناطق در شکل پ-۱-۵ نشان داده شده اند.

پ-۱ -۲ بررسی و دسته بندی آکوستیکی فضاهای مختلف

فضاهای داخلی ساختمان را نیز می توان بر مبنای تراز نوفه زمینه قابل قبول در رابطه با عملکرد فضا به چند دسته تقسیم کرد. هر کدام از این دسته فضاها را از لحاظ شباهت آکوستیکی که دارند می توان در یک بخش ساختمان متمرکز کرد که این مسئله را دسته بندی آکوستیکی فضاهای مختلف می گویند. بدین منظور، بر اساس جدول تراز نوفه زمینه قابل قبول برای فضاهای آموزشی در ایران (جدول شماره ۱-۴-۲-۱۸)، فضاهای مختلف یک مجموعه آموزشی در جدول پ-۱-۱ دسته بندی شده است.

در همین رابطه، براساس جداول تراز نوفه زمینه قابل قبول برای فضاهای مسکونی – اداری در ایران جداول شماره ۱۸-۲-۲-۱ و ۱۸-۲-۶-۱) فضاهای مختلف یک مجموعه مسکونی – اداری در جدول پ-۱-۲ دسته بندی شده است.

پ-۱ -۳ آرایش آکوستیکی فضاها بر روی سایت فرضی

با توجه به جدول دسته بندی، فضاهای مختلف موقعیت هر دسته فضا بر روی سایت مشخص می گردد. در دسته بندی فضاها به منظور سهولت پیداکردن موقعیت مناسب بر روی سایت، از منطقه بندی آکوستیکی شکل پ-۱-۵ استفاده شده است.

در مورد پیدا کردن موقعیت فضا ممکن است موارد استثنا نیز وجود داشته باشد، مثلا سالن اجتماعات که از نظر سازه ای از سایر فضاها جدا شده و ضمنا پنجره ای به بیرون ندارد باید کاملا صدابندی گردد. جانمایی محوطه و استقرار فضاها در یک مجموعه آموزشی در شکل پ-۱-۶ و در یک مجموعه مسکونی – اداری در شکل پ-۱-۷ نشان داده شده است.

پ-۱-۴ تهیه طرح اولیه ساختمان

با توجه به قرارگیری فضاهای مختلف بر روی سایت فرضی در رابطه با مسایل آکوستیکی می توان طرح اولیه ساختمان را تهیه نمود. درنظر گرفتن نکاتی همانند قرار گرفتن فضاهایی با شرایط آکوستیکی متفاوت در مجاورت یکدیگر، می تواند تأثیر بسزایی در شکل گیری مجموعه داشته باشد. (شکل های پ-۱-۸ وپ-۱-۹).

پ-۱-۵ استفاده از جداکننده با صدابندی مناسب

کنترل نوفه در فضاهای مختلف ساختمان از عوامل مهم طراحی از نظر تأمین محیط آکوستیکی مطلوب می باشد. چنانچه بنا به نیاز طرح یا محدودیت های موجود، فضاهایی با شرایط آکوستیکی مختلف در مجاورت یکدیگر قرار گیرند، استفاده از جداکننده هایی با صدابندی مناسب توصیه می گردد.

همچنین محدودیت های زمین در بسیاری از موارد باعث افزایش تعداد طبقات و در نتیجه قرار گیری فضاهایی با شرایط آکوستیکی مختلف بر روی یکدیگر می گردد که دراین مورد نیز مسایل مربوط به صدابندی مناسب از اهم مطالب است. |

مقدار صدابندی در ساختمان از نقطه نظر شناخت منابع صدای ورودی و تراز صدای قابل قبول برای فضای موردنظر، باید مورد توجه قرار گیرد. آگاهی بنیادی از مسائل صدابندی و اطلاعاتی از ویژگیهای فیزیکی موانع صوتی و همچنین چگونگی استفاده بهینه از آنها در عایق سازی یک فضا در مقابل صداهای هوابرد و کوبهای ضروری است.

برای جلوگیری از نفوذ نوفه و تأمین آسایش صوتی فضای مورد نظر در ساختمان باید از جداکننده هایی استفاده شود که میزان صدابندی کافی داشته باشد. بدین منظور رعایت ضوابط تعیین شده برای حداقل صدابندی هوابرد و کوبه ای جداکننده ها در فضاهای آموزشی براساس بندهای ۳-۴-۲-۱۸ و ۱۸-۲-۴-۴ مبحث و برای فضاهای مسکونی – اداری بر اساس بندهای ۱۸-۲-۲-۲، ۳-۲-۲-۱۸ ، ۳-۶-۲-۱۸ و ۱۸-۲-۶-۴ مبحث، الزامی است. برای انتخاب صحیح جداکننده ها ضروری است طراح علاوه بر ضوابط آکوستیکی مقادیر صدابندی جداکننده ها مانند دیوار، در و پنجره در برابر صدای هوابرد و صدابندی سقف در برابر صدای کوبه ای را نیز در اختیار داشته باشد. در پیوستهای ۳ مقادیر صدابندی هوابرد جداکننده ها شامل انواع گوناگونی از دیوارها، درها، پنجره ها و شیشه ها و در پیوست ۴ مقادیر صدابندی کوبه ای انواع مختلفی از کف سقفها ارائه شده است.

به عنوان مثال برای جداکننده بین کلاس های درس یا بین دو واحد مسکونی می توان از دیوار ساخته شده با بلوک های بتن سبک ۲۵ سانتی متری دوطرف اندود، دیوار آجری ۲۲ سانتی متری دوطرف اندود یا دیوار با ساخت و ساز خشک با وادار ۱۰ سانتی متری با دولایه تخته گچی در هر طرف استفاده نمود. در مورد نمای ساختمان دیوار آجر سفال ۱۵ سانتی متری دوطرف اندود، دیوار بتنی ۱۵ سانتی متری، سیستم های ۳D و ICF توصیه می شود. پنجره های به کار رفته در نما باید با شیشه دوجداره و کاملا درزبندی شده باشند. در مورد صدابندی کوبه ای، استفاده از کف شناور بر روی سقف بین طبقات می تواند الزامات مربوط را فراهم آورد.

پ-۱-۶ زمان واخنش بهینه شرایط آکوستیکی مناسب در یک فضا به تراز نوفه زمینه و زمان واخنش آن فضا بستگی دارد. نوفه و واخنش فضای مورد نظر باید حد و حدودی خاص داشته باشد تا عملکرد آکوستیکی مطلوب حاصل شود. مهار کردن نوفه و تأمین واخنش مناسب برای آن است که وضوح کافی گفتار فراهم گردد. ضوابط مربوط به حداکثر زمان واخنش در فضاهای داخلی ساختمان های آموزشی در جدول ۱۸-۲-۴-۲ و در فضاهای داخلی یک مجموعه مسکونی – اداری، در بند ۱۸-۲-۲-۲ و جدول ۱۸-۲-۶-۲ ارائه شده است که به منظور دستیابی به این اعداد و تأمین شرایط شنیداری مناسب و مطلوب، میتوان از مصالح گوناگونی که ضریب جذب صدای برخی از آنها در پیوست ۵ ارائه شده است، استفاده کرد. به عنوان مثال برای بهینه کردن وضعیت آکوستیک داخلی استفاده از سقف کاذب با آکوستیک تایل و یا دیگر جذب کننده ها توصیه می شود.