کمیسیون ماده ۵ شهرداری به عنوان یکی از مهم ترین کمیسیون های مربوط به ساخت و ساز است
که وابسته به شهرداری می باشد.
در صورتی که با این مقوله آشنایی ندارید با ما همراه باشید.
قصد داریم برای درک بهتر این موضوع در مقدمه به بررسی بحث طرح جامع شهری بپردازیم.

کمیسیون ماده ۵ و طرح جامع شهری

در همه ی کشورهای دنیا و شهرهای آن ها این یک امر کاملا طبیعی است که سازمان هایی وظیفه
دارند که مسئولیت امور شهرها را بر عهده بگیرند و به این ترتیب پاسخ متقاعد کننده و شایسته ای
به نیاز های شهروندان در ارتباط با سکونت بهینه، برخورداری و دسترسی مناسب برای امکانات شهری
را بدهند.

این مسئله به وسیله ی طرح های بزرگ شهری امکان پذیر می شود، در ایران این طرح را به عنوان طرح
جامع شهری و طرح های هادی و تفضیلی شناخته می شود. بی شک هدف اصلی از تصویب این طرح ها
برای کاهش مشکلات شهری از دیدگاه نیازهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و بهداشتی و… انجام می گیرد.

با توجه به این موارد طرح های شهری باید در تمام ابعاد پاسخگوی نیازهای شهروندان باشند.
این طرح های جامع را بعد از تهیه و آماده سازی در شورای عالی شهرسازی به تصویب می رسانند.

اعضای شورای عالی شهرسازی چه افرادی هستند ؟

• وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• وزیر علوم و تحقیقات.
• وزیر دفاع و پشتیبان.
• رییس سازمان برنامه و بودجه.
• رییس سازمان حفاظت محیط زیست.
• وزیر راه و شهرسازی.
• وزیر کشور.
• وزیر نیرو.
• وزیر کشاورزی.
• وزیر صنعت.
• وزیر جهاد سازندگی.
• یک نفر از کمیسیون راه و شهرسازی مجلس شورای اسلامی به پیشنهاد کمیسیون مذکور و به انتخاب مجلس به عنوان ناظر

طرح تفضیلی چیست ؟

در ادامه ی مبحث کمیسیون ماده ۵ به توضیح طرح های تفضیلی خواهیم پرداخت، طرح های تفضیلی
را بعد از طرح های جامع شهری به تصویب می رسانند.
طرح تفضیلی در حقیقت به عنوان روشن کننده ی طرح های جامع تفضیلی به شمار می روند.
این طرح ها را اغلب در سطح هر استان تهیه می کنند.
وظیفه ی تهیه و تنظیم این طرح ها بر عهده ی مهندسان شهرسازی است. این مهندسان این طرح را
براساس طرح های جامع تهیه و آماده می شود.

کمیسیون ماده ۵ تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

بعد از مشخص شدن طرح های جامع آن را در سطح وزراء به تصویب خواهد رسید.
در حالی که طرح های تفضیلی در سطح استان و کمیسیون ماده ۵ انجام می پذیرد.
معمولا این کمیسیون را با نام شهرداری می شناسند.
در حالی که مرجع اصلی آن بسیار فراتر از شهرداری است.

کمیسیون ماده ۵ چیست ؟

براساس قانون و ضوابط شهرداری ، کمیسیون ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری
ایران مصوب ۲۲/۱۱/۵۱ و تبصره اصلاحی آن مصوب ۲۵/۹/۱۳۶۵ که در تاریخ ۲۳/۱/۸۸ به تصویب مجلس
شورای اسلامی رسیده، چنین مقرر کرده است:

ماده ۵ – بررسی و تصویب طرح های تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان به‌وسیله کمیسیونی به ریاست‌ استاندار (و در غیاب وی معاون‌ عمرانی استانداری) و با عضویت:

• شهردار.
• نمایندگان وزارت مسکن و شهرسازی(راه و شهرسازی).
• وزارت جهاد کشاورزی.
• سازمان میراث فرهنگی(وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری).
• همچنین رئیس شورای اسلامی شهر ذی‌ربط.
• نماینده سازمان نظام مهندسی استان(با تخصص معماری یا شهرسازی) بدون حق رأی انجام می‌شود.

تبصره ۱٫ بررسی‌های فنی این کمیسیون برعهده کارگروه (کمیته) فنی کمیسیون متشکل از نمایندگان کمیسیون و مشاور طرح تفصیلی شهر می‌باشد.

تبصره ۲٫ دبیرخانه کمیسیون در سازمان مسکن و شهرسازی(راه و شهرسازی) استان می‌باشد.

تبصره ۳٫ در مورد شهر تهران، معاونین ذی‌ربط وزراء مسکن و شهرسازی(راه و شهرسازی)، کشور، نیرو،
جهادکشاورزی و معاونین رؤسای سازمان های حفاظت محیط زیست و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع
دستی(وزارت میراث فرهنگی ….) و شهردار تهران (رئیس کمیسیون) و همچنین رئیس شورای اسلامی
شهر تهران بدون حق رأی، اعضاء کمیسیون می‌باشند. محل دبیرخانه این کمیسیون در شهرداری تهران
خواهد بود.

درباره ی رسمیت جلسات کمیسیون با حضور اکثریت اعضا انجام می گیرد، تصمیمات کمیسیون حداقل
با چهار رای موافق اعتبار پیدا می کند.

تبصره ۴٫ در صورت فقدان شورای اسلامی شهر در تهران، نماینده وزیر کشور و در سایر شهرها نماینده
معرفی شده از سوی استاندار به جای رئیس ‌شورای اسلامی شهر در کمیسیون ذی‌ربط شرکت خواهد نمود.

رئیس کمیسیون ماده ۵ کیست ؟

همان طور که مشاهده می شود زمانی که در مورد کمیسیون ماده ۵ بحث می شود به شکل طبیعی
در همه استان ها ریاست آن بر عهده ی استاندار است و تنها در تهران یک استثنا محسوب می شود
که این مسئولیت بر عهده ی شهردار است.
با توجه به این امر در پایتخت به شکل معمول کمیسیون ماده ۵ را با عنوان شهرداری می شناسند.

در این کمیسیون معمولا تصمیماتی اخذ می شود که تاثیرات جدی ای بر وضعیت تراکم ساختمان ها و
سطح اشغال و کاربری همراه است.

این مسئله باعث می شود که برخی از شهروندان احساس کنند که منافع آن ها در خطر قرار گرفته است
از این رو نسبت به این مسئله اعتراض کنند.

فرایند اقدام در کمیسیون ماده ۵

• تهیه و تنظیم پیش نویس و نقشه طرح تفصیلی و تغییرات آن توسط شهرداری.
• ارسال پیش نویس طرح تفصیلی به صورت کتبی به دبیرخانه کمیسیون.
• دعوت از اعضا و برگزاری جلسه توسط دبیرخانه کمیسیون.
• ابلاغ موارد اجرایی به کارگروه کمیته فنی کمیسیون، که وظیفه بررسی فنی کمیسیون مربوطه را برعهده دارد.

نکته ی مهم: اعضای کارگروه کمیته ی فنی که متشکل از مشاور طرح تفصیلی شهری و نماینده های کمیسیون هستند.

شکایت از مصوبات کمیسیون ماده ۵ در دیوان عدالت اداری

در برخی موارد مصوباتی که توسط این کمیسیون تصویب می شود با حقوق مالکانه افراد در تعارض است.
در این مواقع طرح دعوا آغاز می شود. یکی از مراجع مهمی میزان زیادی از دعاوی شهرداری ها در دیوان
اداری کشور به آن تعلق دارد کمیسیون ماده ۵ شهرداری است.

در صورتی که شکایات در این کمیسیون جنبه ی عام فراگیر داشته باشند رسیدگی به آن در صلاحیت
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است در صورتی که فاقد جنبه ی عمومی باشد و به صورت شخصی
مطرح شود و در ارتباط با اشخاص معینی باشند رسیدگی به آن تحت صلاحیت شعب دیوان عدالت
اداری است.