فهرست مطالب
۴-۵ الزامات عمومی فضاها
۴-۵-۱ فضا های ورود، خروج، ارتباط و دسترس
۴-۵-۱-۱ الزامات کلی
۴-۵-۱-۱-۱ پهنای الزامی تعیین شده برای فضاهای ارتباط و دسترس برای تمام قسمت ها بوده و نباید در مسیر خروج از واحد تصرف یا ساختمان کاهش یابد.
۴-۵-۱-۱-۲ مسیرهای ارتباط و دسترس اصلی ساختمان نباید از درون اتاقها یـا فضـاهای دیگـر عبور کند، مگر در تصرف های اداری یا مراقبتی که می تواند از اتاقی برای کنترل رفـت و آمـد عبـور نماید مشروط بر آنکه با الزامات این مسیرها انطباق داشته باشد.
اتاق های انتظار، سرسراها، یا اتاق های پذیرش، که مطابق با الزامات راهروها ساخته شده اند و همـان سطح الزامات در آنها تأمین شده است را میتوان در مسیر ارتباط و دسترس اصلی قرار داد.
۴-۵-۱-۱-۳ علاوه بر الزامات تعیین شده در این قسمت، باید الزامات راههای خروج مطابق مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان نیز رعایت شود.
۴-۵-۱-۲ راه های دسترس و خروج قابل قبول
هر ساختمان باید همواره برای همه بهره برداران و متصرفان آن قابل دسـترس بـوده و در آن از هـر نقطه از بنا (حتی شامل زیرزمین های قابل استفاده افراد)، مسیرهای پیوسته، ایمن و بدون مـانع تـا فضای باز امن یا معبر عمومی مطابق مبحث سوم مقررات ملـّی سـاختمان فـراهم باشـد . مسـیر یـا مسیرهای دسترس و خروج شامل فضاهای ورودی، پلکان ها، شیب راه ها، راهروها، فضـاهای تقسـیم، درها و ایوانها یا بالکن های بیرونی است که باید با سایر ضوابط این قسمت انطباق داشته باشند.
۴-۵-۱-۳ فضا های ورودی ساختمان
در تمام ساختمان ها باید پس از در ورودی اصلی، فضای ورودی مناسب داخلی، مطابق شرایطی کـه در ادامه می آید، وجود داشته باشد:
۴-۵-۱-۳-۱ در صورت وجود پله یا هر اختلاف سطح یـا دیـوار در مقابـل در ورودی اصـلی، بایـد حداقل ۱٫۴۰ متر از آن فاصله داشته باشد.
۴-۵-۱-۳-۲ در فضای ورودی ساختمان باید امکان ایستادن چند نفر وجود داشته و دارای سـطح آزاد و بدون مانعی برابر با حداقل ۱٫۴۰ × ۱٫۴۰ متر باشد.
۴-۵-۱-۳-۳ در فضای ورودی، ارتفاع زیر سقف از کف تمام شده نباید از موارد زیر کمتر باشد:
- حداقل ۲٫۱۰ متر در بیشتر از ۵۰ درصد سطح فضا.
- حداقل ۲٫۵۰ متر به صورت موضعی یا محدود در ۵۰ درصد باقی سطح فضا.
۴-۵-۱-۳-۴ حداکثر ارتفاع مجاز تراز کف ورودی اصلی ساختمان از متوسـط ارتفـاع تـراز معبـر مجاور ۱٫۲۰ متر است. در شرایط خاص بسته به ویژگی محل، مرجع صدور پروانه میتواند با ضوابط محلی تطبیق دهد.
۴-۵-۱-۳-۵ در طراحی و ساخت بناهای عمومی و مجتمعهای مسکونی گـروه سـاختمانی ۴ بـه بالا، مناسب سازی ورودی ساختمان برای امکان ورود افراد دارای معلولیـت و کـم توانـان جسـمی – حرکتی به ساختمان الزامی است.
۴-۵-۱-۴ فضای راهروها
۴-۵-۱-۴-۱ پهنای مفید آزاد و بدون مانع فضای راهروهای ارتباطی داخل ساختمان که در مسیر دسترس و خروج قرار دارند بر اساس نوع تصرف و برآورد تعداد متصـرفان یـا بهـره بردارانـی کـه آن راهرو مسیر دسترس یا خروج آن هاست، محاسبه می شود. اما در هر صورت نباید از ۱٫۴۰ متر کمتر باشد. مکان و اندازه پیش بینی شده برای نصب هر وسیله مجاز یا مبلمان برای نشستن یا نگهبـانی و پذیرش، باید به گونه ای باشد که پس از نصب آنها پهنای مفید راهـرو بـه میزانـی کمتـر از حـداقل پهنای الزامی فوق کاهش نیابد.
۴-۵-۱-۴-۲ در ساختمان ها یا داخل واحدهای تصرف که قابل دسترس بـودن آنهـا بـرای افـرادمعلول الزامی نیست، اگر راهروی ارتباطی در راستای مسیر دسـترس و خـروج قـرار داشـته باشـد، حداقل پهنای مفید و بدون مانع آن ۱٫۱۰ متر است، مگر آن که در مقررات اختصاصـی تصـرفی بـه گونه ای دیگر تعیین شده باشد.
۴-۵-۱-۴-۳ راهروهائی که فقط برای دسترسی بـه تجهیـزات برقـی، مکـانیکی یـا لولـه کشـی و بهره برداری از آن، استفاده می شود باید حداقل ۰٫۶ متر پهنا داشته باشند.
۴-۵-۱-۴-۴ حـداقل پهنـای الزامـی راهروهـای مسـتقیم غیـر واقـع در مسـیر دسـترس خـروج ساختمان، با بار تصرف ۵۰ نفر یا کمتر که قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نباشد، ۰٫۹ متر است.
۴-۵-۱-۴-۵ ارتفاع راهروها باید با ارتفاع الزامی فضای ورودی انطباق داشته باشد.
۴-۵-۱-۵ درهای ورودی اصلی
هر در که به عنوان در ورودی اصلی و یا خروج الزامی ساختمان یا واحد تصرف طراحی می شود باید علاوه بر رعایت الزامات ۸-۹-۴ (نصب و اجرای درها و پنجره ها)، با الزامات این بخش نیـز مطابقـت داشته باشد.
درهای اصلی واحد های تصرف که در دوربندهای خروج قرار می گیرنـد بایـد عـلاوه بـر مطابقـت بـا ضوابط این قسمت، با رعایت سایر ضوابط مربوط به دوربندهای خروج از جملـه اسـتفاده از درهـای خودبسته شو یا خودکاربسته شو الزامی، مندرج در مبحث سـوم مقـررات ملـّی سـاختمان، طراحـی، ساخته و نصب شوند.
۴-۵-۱-۵-۱ “در” اصلی باید از نوع لولایی با پهنای مفید حداقل ۰٫۹۰ متر و ارتفاع مفید حداقل ۲٫۵۰ متر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیـین شـده باشـد . درهـای دولنگه بدون وادار وسط که به عنوان در اصلی به کار میروند، باید در هنگـام بازشـدن لنگـه فعـال، حداقل ۰٫۸۰ متر پهنای مفید بدون مانع داشته باشند. پهنای هر لنگه در نباید از ۱٫۲۰ متر بیشـتر باشد.
وسایل متوقف کننده یا تنظیم کننده حرکت درها نباید بلندی قد راه را به صورت موضعی به کمتـر از ۱٫۹۵ متر کاهش دهند.
۴-۵-۱-۵-۲ تمام درهای واقع در مسیرهای دسترس و خروج در موارد زیـر، بایـد موافـق جهـت خروج بچرخند:
آ- درهای واقع در دوربندهای خروج.
ب- درهای واقع در تصرفهای مخاطره آمیز.
پ- درهای اتاق ها و فضاهای با بار تصرف ۵۰ نفر و بیشتر.
در این حالت درها در حالت کاملاً باز نباید هیچ یک از ابعاد الزامی پـاگرد را بـیش از ۰٫۱۸ متـر (بـا احتساب پیش آمدگی دستگیره در) کاهش دهند.
زمانی که بار تصرف یا تعداد استفاده کنندگان از پاگرد پله ۵۰ نفر یا بیشتر اسـت، مطـابق مبحـث سوم مقررات ملّی ساختمان، این درها در هیچ موقعیتی طی بازشدن نباید اندازه پاگرد را به کمتر از نصف اندازه الزامی کاهش دهند. این اندازه نباید کمتر از ۰٫۶۰ متر شود.
در موارد زیر استفاده از انواع درهای غیر لولایی برای درهای واقع در مسیر دسترس و خـروج مجـاز است:
- در پارکینگ های خصوصی، فضاهای اداری، کارخانه و انبارها با بار تصرف ۱۰ نفر یا کمتر.
- در تصرف های گروه (د-۳)، که به عنوان محل بازداشت استفاده میشوند.
- در واحد مسکونی تک واحدی در تصرف (م-۴).
- درهای گردان مجاز در تمام تصرفها به غیر از تصرف های گروه (خ).
- درهای کشویی افقی مجاز به غیر از تصرف های گروه (خ)،
- درهای برقی مجاز.
۴-۵-۱-۵-۳ در هر طرف در اصلی ساختمان، واحد تصرف و فضا، باید یک کف یـا پـاگرد وجـود داشته باشد. تراز سطح این کف یا پاگرد باید در هر دو سمت در یکسان باشد.
ارتفاع کف یا پاگرد واقع در مسیر قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت یـا خـروج الزامـی نبایـد بیش از ۲۰ میلی متر پایین تر از سطح بالایی آستانه در اصلی باشد. مگر در موارد زیر:
- اختلاف ارتفاع مجاز کف یا پاگرد درهایی که در مسـیر قابـل دسـترس الزامـی بـرای افـراد دارای معلولیت قرار ندارند حداکثر ۳۸ میلیمتر است.
- ارتفاع کف یا پاگرد مجاور درهای واقع در جداره خارجی ساختمان کـه در مسـیر قابـل دسـترس برای افراد دارای معلولیت یا خروج الزامی قرار ندارند را می توان حداکثر به میزان ارتفاع یـک پلـه در نظر گرفت.
- سطح کف و پاگردهای واقع در بالکنهای دسترس باید مطابق با مقادیر تعیین شده در ۶-۱-۵-۴ درنظر گرفته شود.
۴-۵-۱-۵-۴ در مسیرهای دسترس و خروج اصلی، درها بایـد طـوری طراحـی، سـاخته، نصـب و تنظیم شوند که در تمام اوقات استفاده از بنا از سمت داخل به آسانی و فوریت قابل باز شدن بوده و هیچ عامل بازدارنده ای مانند قفل، کلون، کشو و غیره، مانع خروج به موقع یا فرار متصرفان نشود.
در موارد زیر می توان از قفل و چفت استفاده کرد:
الف- محل های بازداشت،
ب- در ساختمان های با بار تصرف ۳۰۰ نفر یا کمتر، در یا درهای اصلی (واقع در جداره های بیرونی) را می توان از سمت داخل به وسایل قفل کننده کلیـددار مجهـز کـرد، بـه شـرط آن کـه وسـیله قفل کننده به آسانی تشخیص داده شود، قفل از انواع ساده انتخاب شود و باز کردن آن مهارت و تلاش خاصی لازم نداشته باشد و تمام متصرفان کلید را در اختیار داشته یـا در غیـاب مسـئول ساختمان، بتوان امکان بازکردن در را فراهم کرد.
۴-۵-۱-۵-۵ نصب و استفاده از یک کلون یا زنجیر ایمنی، فقط برای درهای اصلی ساختمانهای مسکونی یک یا دو خانواری و واحدهای تصرف مسکونی مستقل ، آپارتمانها، اتاق های هتـل ، متـل، مسافرخانه و مانند آنها مجاز است، مشروط بر آنکه کلون در ارتفاع حداکثر ۱٫۲۰ متری از کف تمام شده نصب شود و بازکردن آن از داخل نیازی به کلید نداشته باشد.
۴-۵-۱-۶ ایوان ها، بالکن ها و سکوهای واقع در مسیر ورود و خروج
ایوان ها، بالکن ها و سکوهای بیرونی که در مسیرهای دسترس و خروج اصلی ساختمان یا واحـدهای تصرف واقع شده اند علاوه بر رعایت مقررات مربوط به پاگردها و همچنین ضوابط فضاهای نیمـه بـاز، باید با ضوابط این قسمت نیز منطبق باشند.
۴-۵-۱-۶-۱ ایوان ها و بالکن های بیرونی که در ابتدا یا انتهای مسیر دسترس یا خروج قـرار دارنـد باید دارای سطح آزاد و بدون مانعی با حداقل ابعاد ۱٫۴۰ × ۱٫۴۰ متر باشند و این سطح نباید بـرای هیچ فعالیت یا منظور دیگری در نظر گرفته شود. چنانچه در اصلی به سمت بالکن باز شود، نباید در تمام مسیر بازشدن عمق و پهنای الزامی بالکن را به کمتر از ۰٫۹ متر کاهش دهد.
۴-۵-۱-۶-۲ ایوان ها و بالکن ها در هیچ جهت نباید دارای شیبی بیش از ۲ در صد باشند.
۴-۵-۱-۶-۳ در صورتی که کف ایوان یا بالکن دسترس وخروج اصلی در ارتفاع بیش از ۰٫۷۰ متر نسبت به کف فضا یا زمین مجاور قرار داشته باشد، باید دارای جان پنـاه یـا حفـاظ مناسـب مطـابق مشخصات قسمت ۴-۹-۹ باشد.
۴-۵-۱-۶-۴ رعایت مقررات قسمت ۱۴-۱-۵-۴ برای ایوان ها، بالکن ها و سکوهای بیرونی واقع در مسیر دسترس و خروج اصلی ساختمان الزامیست.
۴-۵-۱-۷ راه پله ها
۴-۵-۱-۷-۱ در راه پله ساختمان، حداقل اندازه عمق کف پله ۰٫۲۸ متر است. ارتفـاع پلـه بایـد بـه میزانی باشد که مجموع اندازه کف پله و دو برابر ارتفاع آن بین ۰٫۶۳ تا ۰٫۶۴ متر باشد.
عمق کف پله از لبه یک کف پله تا تصویر افقی لبه کف پله بعدی اندازه گیری می شود. یکسان بودن اندازه کف و عمق پله در یک شیب پلکان الزامی است.
۴-۵-۱-۷-۲ رعایت مفاد مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان در مورد راهپله و پلکان الزامی است.
۴-۵-۱-۷-۳ در تمام ساختمان ها میزان حداقل عرض پله الزامی، بر حسـب نـوع و بـار تصـرف و متناسب با تعداد استفاده کنندگان تعیین می شود. در هر صورت پله هـایی بـا عـرض مفیـد کمتـر از ۱٫۱۰ متر و پلکان های دارای پاگردی که عموم از آن استفاده کنند با عرض مفید کمتر از ۲٫۴۰ متر مجاز نیست، مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی بهگونه ای دیگر تعیین شده باشد.
۴-۵-۱-۷-۴ حداقل عرض یا شعاع پاگرد، مساوی عرض پله میباشد.
۴-۵-۱-۷-۵ حداکثر تعداد پله های بین دو پاگرد در سـاختمان هـای مـورد اسـتفاده افـراد دارای معلولیت و کمتوانان جسمی حرکتی باید ۱۲ پله باشد.
۴-۵-۱-۷-۶ حداقل ارتفاع غیر سرگیر پله ها و پاگردهای آن ها در تمـام طـول مسـیر ۲٫۵۰ متـر است که از لبه هر کف پله اندازهگیری می شود.
۴-۵-۱-۷-۷ در ساختمان های دارای چهار طبقه و بیشتر بالای زمین، حداقل یک پلکان عمـومی ساختمان باید تا سطح بام امتداد یابد، مگر در بام هایی با شیب تندتر از ۳۳ درصد و یا بام هایی کـه هیچ گونه استفاده ای ندارند، که دسترسی از طبقه آخر به آن ها از طریق دیگر امکانات ماننـد نردبـام مجاز است.
۴-۵-۱-۷-۸ در ساختمانی که برای بام آن پلکان وجود دارد، دسترسی به بام باید از طریـق یـک اتاقک خرپشته با مساحت برابر یا کمتر از قفسه راه پله تأمین شود.
۴-۵-۱-۸ شیب راه های عبور پیاده
۴-۵-۱-۸-۱ شیب راه های عبور پیاده که در مسیر دسترس یا خروج اصلی واحدهای تصـرف قـرار می گیرند باید دارای شیبی برابر یا کمتر از ۸ درصد باشند. شیب بقیه شیب راه هـای عبـور پیـاده در صورتی که قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نباشـد، نبایـد از ۱۲٫۵ درصـد بیشـتر باشد.
۴-۵-۱-۸-۲ شیب راه ها باید در بالا و پایین، در نقاط گردش حرکت، ورود و خروج فضاها، درها و یا پس از طی هر ۹ متر طول، پاگرد داشته باشند. پاگردها باید دارای شیبی کمتر از ۲ درصد در هر جهت باشند. تغییر تراز و اجرای پله در پاگرد مجاز نیست. طول و عرض پاگردهای شـیب راه هـا در صورتی که قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامی نباشد، باید حداقل ۰٫۹۰ متر باشد.
۴-۵-۱-۸-۳ پهنای شیب راه های واقع در مسیر دسترس و خروج اصلی باید برابر با پهنای الزامـی راهروهای اصلی در همان تصرف باشد. پهنای بقیه شیب راه ها در صـورتی که قابـل دسـترس بـودن آن ها برای افراد معلول الزامی نباشد، حداقل ۰٫۹۰ متـر اسـت، مگـر آن کـه در مقـررات اختصاصـی تصرفی به گونه ای دیگر تعیین شده باشد.
۴–۵–۱–۸–۴ در صد شیب، اندازه ها و سایر مشخصات شیب راه ها و پاگردهای آن ها در مکان هـایی که قابل دسترس بودن آن ها برای افراد معلول الزامیست، باید تابع ضـوابط و مقـررات شهرسـازی و معماری برای معلولین و ناتوانان جسمی- حرکتی مصـوب شـورایعالی شهرسـازی و معمـاری ایـران باشد.
۴-۵-۱-۹ آسانسورها و پلکان های برقی
وضعیت، ابعاد و تعداد و ظرفیت حداقل و سایر ضوابط و الزامات آسانسورها و پلکانهای برقی، بایـددر انطباق با مباحث سوم و پانزدهم مقررات ملّی ساختمان باشد.
۴-۵-۱-۱۰ نورگیری و تهویه
۴-۵-۱-۱۰-۱ در راهروها و فضاهای عمومی مستقیم و یا دارای پنجره در دو انتها در مـواردی کـه تأمین نور بصورت طبیعی انجام شود، سطح شیشه طبق جدول ۴-۶ و حداقل ۱٫۸۰ مترمربع یا یک چهلم سطح کف است و در غیر از موارد فوق حداقل یک بیستم سطح کف میباشد.
۴-۵-۱-۱۰-۲ در راه پله ها، در مواردی که تأمین نور بصورت طبیعی صـورت گیـرد، سـطح شیشـه الزامی طبق جدول ۴-۶ و حداقل ۰٫۹۰ مترمربع به ازای هر طبقه است.
۴-۵-۱-۱۰-۳ درصورت عدم امکان نورگیری راه پله ها با پنجره های دیواری، تأمین نـور طبیعـی از سقف محفظه پلکان نیز منطبق با الزامات قسمت ۷-۹-۴ مجاز است.
۴-۵-۱-۱۰-۴ در ساختمان های گروه های ۶ تا ۸ در صورت عدم امکان نورگیری راه پله ها با پنجـره دیواری، علاوه بر تأمین نور طبیعی از سقف راه پله، تعبیه برق اضطراری برای تـأمین نـور مصـنوعی طبق مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان الزامی است.
۴–۵–۱–۱۰–۵ در صورتی که راه پله ها به طور طبیعی تعویض هوا شوند، تعویض هوا باید به یکـی از دو طریق زیر انجام شود:
الف- اگر تعویض هوا از در و پنجره های میانی در تمام ارتفاع محفظـه راه پلـه ممکـن باشـد، سـطح بازشو در هر طبقه نباید از یک شانزدهم سطح تصویر افقـی راه پلـه یـا ۰٫۴۵ مترمربـع (مقـدار بیشتر ملاک عمل است) کمتر باشد.
ب- اگر تعویض هوا فقط از سقف محفظه راهپله انجام گیرد، سطح بازشو برای تمـام راهپلـه بایـد در انطباق با قسمت ۷-۹-۴ باشد.
۴-۵-۱-۱۰-۶ در ساختمان های گروه چهار به بالا (بـیش از ۲ طبقـه )، مطـابق مبحـث سـوم ایـن مقررات، بین قفسه پلکان و فضای توقفگاه و موتورخانه باید فضای جداکننـده ای تعبیـه و یـا فشـار مثبت هوا در راه پله جهت جلوگیری از انتقال دود و سر و صدا ایجاد شود.
۴-۵-۱-۱۱ دست اندازها، نرده ها و میله های دستگرد
۴-۵-۱-۱۱-۱ درمحل هایی که اختلاف سطح ها از ۰٫۷۰ متر بیشتر باشد، باید به وسیله دست انـدازیا جانپناه مطابق الزامات قسمت ۴-۹-۹ از احتمال سقوط افراد ممانعت شود.
۴-۵-۱-۱۱-۲ ارتفاع دست اندازهای شیبدار پله ها یا شیبراه ها از لبه پله یا سـطح شـیب راه بایـدحداقل ۰٫۹۰ متر باشد.
۴-۵-۱-۱۱-۳ در شرایط زیر نصب میله دستگرد منطبق با الزامات قسمت ۹-۹-۴ الزامیست. مگـر آن که در ضوابط اختصاصی تصرفها به گونه دیگری تعیین شده باشد:
الف- در دو طرف راه پله هایی که بیش از دو ارتفاع پله را طی می کنند و در مسـیرهای دسـترس یـا خروج اصلی ساختمان یا تصرف قرار دارند.
ب- در دو طرف تمام شیبراه هایی که در مسیرهای دسترس یا خروج اصـلی سـاختمان یـا تصـرف قرار دارند، ارتفاع بیش از ۰٫۱۵ متر را طی می کنند و طول افقی آن ها بیش از ۱٫۸۵ متر است و حداقل در یک طرف تمام شیب راههای غیر آن که دارای شیب بیش از ۸ درصد است.
پ- در میانه پهنای پله های با عرض بیش از ۱٫۸۰ متر که در مسیرهای دسترس الزامـی یـا خـروج ساختمان یا تصرف قرار دارند، به نحوی که همواره افراد در فاصله ۰٫۷۵ متـر یـا کمتـر از یـک میله دستگرد قرار گیرند.
۴-۵-۱-۱۲ کف سازی، ناز ککاری و پوشش های پله
۴-۵-۱-۱۲-۱ لبه و کف پله ها و پاگردها و همچنین کف شیبراه هـا و راهروهـا بایـد بـه تشـخیص مرجع صدور پروانه ساختمان از مصالح سخت، غیرلغزنده و ثابت باشند.
۴-۵-۱-۱۲-۲ کف پله ها در هر راه پله باید از مصالح، رنگ و اندازه های یکسان تشکیل شده باشد.
۴-۵-۱-۱۲-۳ شعاع گردی لبه کف پله (نوک پله) نباید بیش از ۱۳ میلیمتر باشد.
۴-۵-۱-۱۲-۴ عناصر اصلی و مصالح مصرفی در پله ها، شـیب راه هـا و راهروهـای سـاختمان، بایـد مطابق با مندرجات مباحث سوم و پنجم مقررات ملّی سـاختمان، دارای مقاومـت مناسـب در برابـر حریق بوده و در هنگام زلزله ریزش نداشته باشند.
۴-۵-۱-۱۳ پیش آمدگی در فضاهای عبوری
پله ها، شیب راهها و راهروهای ساختمان نباید با هیچ وسیله و تجهیزاتی مانند شیر آب، جعبه آتش نشانی و سایر وسایل و اجزای ساختمان مسدود شوند، یا عـرض آن هـا بـه کمتـر از مقـد ار حـداقلالزامی تقلیل یابد.
۴-۵-۱-۱۴ سطوح خارج ساختمان
بالکنها و ایوان های واقع در مسیرهای دسترس و خروج اصلی و همچنین پله ها و سـطوح شـیب دار رو باز واقع در این مسیرها باید دارای سطح غیر لغزنده باشند و چنان طراحی و اجرا شـوند کـه آب روی آن ها یا روی سطح فضاهایی که به آنها دسترسی دارد جمع نشـود . سـطوحی کـه در معـرض نزولات جوی قرار دارند، باید چنان طراحی و پوشیده شوند که امکان جمع شـدن بـرف و یـخ روی آن ها به حداقل برسد.
۴-۵-۲ فضا های اقامت
۴-۵-۲-۱ الزامات کلی
۴-۵-۲-۱-۱ سطوح زیربنا، ابعاد و ارتفاع داخلی، نورگیری و تهویـه در فضـا هـای اقامـت نبایـد از مقادیر مشخص شده در این مقررات کمتر باشد. حداقل اندازه های سطح کف و ابعاد این فضا ها باید خارج از کمدهای دیواری توکار، تاقچه ها و آستانه درها و پنجره هـا و نـازک کـاری دیوارهـا و سـقف محاسبه میشود؛ مگر آن که در مواردی به گونه ای دیگر بیان شده باشد.
۴-۵-۲-۱-۲ تنها دسترسی موجود به یک اتاق اقامت نباید از اتاق اقامت دیگری باشد مگـر آنکـه به عنوان فضای الحاق شده مطابق مقررات بند ۵-۲-۵-۴ محسوب شود، یا واحد تصرف دارای فضای اقامتی غیر از این دو اتاق نباشد.
۴-۵-۲-۲ اندازه های فضا های اقامت
فضا های اقامت باید دارای سطوح زیربنا و اندازههای حداقل به شرح زیر باشند مگر آن که در مقررات اختصاصی تصرف ها به گونه ای دیگر بیان شده باشد:
۴-۵-۲-۲-۱ فضا های اقامت باید حداقل ۶٫۵۰ مترمربع زیربنا داشته باشند.
۴-۵-۲-۲-۲ فضای اقامت باید حداقل ۲٫۱۵ متر عرض داشته باشد.
۴-۵-۲-۲-۳ حداقل ارتفاع فضای اقامت باید ۲٫۴۰ متر باشد. ایـن حـداقل بایـد در تمـام سـطح الزامی رعایت شود. در اتاق های اقامت واقع در زیر سقف شیب دار، ارتفاع در قسمت هـایی بـا فاصـله ۰٫۳۰ متر از کوتاه ترین قسمت آن نباید از ۲٫۵۰ متر کمتر باشد.
۴-۵-۲-۲-۴ حداقل ارتفاع آزاد زیر چارچوب درها، تیرها، لولهها و کانال ها و سایر عناصـر نصـبشده به سقف در فضا های اقامت که از زیر آنها عبور صورت میگیرد، نباید از ۲٫۵۰ متر کمتر باشد.
۴-۵-۲-۲-۵ در صورت تعبیه میان طبقه در فضای اقامتی به عنـوان بخشـی از آن فضـا، حـداقل ارتفاع قسمت بالا و پائین آن باید بهترتیب ۲٫۱۰ و ۲٫۴۰ متر باشد.
۴-۵-۲-۳ نورگیری و تهویه
۴-۵-۲-۳-۱ هر فضای اقامت، باید حداقل دارای یک یا چند در و پنجره شیشه ای باشد کـه لازم است با رعایت ضوابط شهرسازی، به طور مستقیم رو به فضای باز یا خیابان و معبر عمومی باشد.
۴-۵-۲-۳-۲ در فضاهای اقامت، در انطباق با الزامات فصل ۴-۶، سطح شیشه الزامی، حداقل یک هشتم سطح کف است، مگر آنکه پنجره ها تنها در یک دیوار فضا تعبیه شده باشد و فاصله آن دیـوار با دیوار مقابل در فضای مورد نظر بیش از ۴٫۵۰ متر باشد، که در این صورت یک هفتم سطح کـف، الزامی خواهد بود.
۴-۵-۲-۳-۳ در فضاهای اقامت درصورتیکه لبه بالایی پنجره ها، غیر از نورگیر سـقف شـیب دار، درارتفاع زیر ۲٫۱۰ متر قرار گرفته باشد، سطح الزامی شیشه شفاف یک ششم سطح کف است، مگـر آنکه تمام دریچه ها نیز در یک دیوار تعبیه شده باشد و فاصله آن از دیوار مقابل بـیش از ۴٫۵۰ متـر باشد، در این صورت سطح الزامی شیشه، یک پنجم کف فضا است.
۴-۵-۲-۳-۴ درصورتیکه پنجره رو به یک ایوان باز شود، ایوان باید دارای شرایط زیر باشد:
آ- فضای ایوان باید به طور مستقیم به طرف فضای باز یا معبر عمومی، بدون هیچگونه مانع در برابر نور و جریان هوا، باشد.
ب- در و پنجره های شیشهای الزامی برای تأمین نور طبیعی و تهویه در فضاهای اقامت، باید با ابعـاد و سطوح تعیینشده در بند ۲-۳-۲-۵-۴ و انطباق با الزامات فصل ۴-۶ بطور مستقیم و بـدون مانع، به فضای سرپوشیده ایوان باز شوند.
پ- بین فضای اقامت یا اشتغال و فضای ایوان نباید محفظه آفتاب گیر قرار داده شود.
۴-۵-۲-۳-۵ تمام فضا های اقامت، باید مطابق با مندرجات مباحث چهاردهم و نـوزدهم مقـررات ملّی ساختمان ب ه طور طبیعی، یا توأم با مکانیکی، تعویض هوا شوند. فضـا هـای اقـامتی کـه تهویـه مکانیکی می شوند، باید ارتباط مستقیم با فضای خارج داشته باشند تا تعـویض هـوای طبیعـی نیـز ممکن باشد.
۴-۵-۲-۳-۶ در صورت نورگیری از حیاط های خلوت یا حیاط های داخلی و پاسیوها، باید اندازه ها،سطح و سایر مقررات تعیینشده برای این حیاط ها و مقررات اختصاصی تصرفها رعایت شود.
۴-۵-۲-۴ الزامات فضا های اقامتی واقع در زیرزمین
اتاق های زیرزمین، با رعایت شرایط زیر، میتوانند به عنوان فضای اقامتی که تأمین نورطبیعی در آن الزامی است، استفاده شوند:
۴-۵-۲-۴-۱ از فضا هایی که کف آنها پایینتر از سطح زمین باشد، در صورتی که دارای نـورگیری و تهویه لازم از فضای باز باشند و سایر الزامات مربوط به فضا یا تصرف مـورد نظـر ، بـه ویـژه از نظـر همجواری، ارتفاع، مساحت، دسترس و خروج، در آن ها رعایت شده باشد، می توان با رعایت حـداقل سطح تأمین نور و هوای الزامی جهت اقامت و اشتغال استفاده نمود. اگـر متوسـط ارتفـاع تـراز زیـر سقف فضای زیرزمین از سطح زمین طبیعی (معبر یا حیاط) کمتر از ۰٫۹۰ متر باشد، جهت استفاده برای اقامت یا اشتغال، باید با تأیید شهرداری یـا سـایر مراجـع صـدور پروانـه سـاختمان مجراهـای خارجی نور و هوا مطابق الزامات قسمت
۲-۹-۵-۴ در کنار دیوار خارجی، در حیـاط هـا پـیش بینـی شود.
۴-۵-۲-۴-۲ تعبیه گودال باغچه در داخل حیاط اصلی ساختمان ها، جهـت تـأمین نـور و تهویـه فضای سکونت و اشتغال در زیرزمین، درصورت عدم مغایرت با ضوابط طـرح هـای مصـوب توسـعه و عمران شهری و انطباق با سایر مقررات ملی ساختمان و بویژه مندرجات بند ۴-۸-۵-۴ مجاز است.
۴-۵-۲-۵ فضا های الحاق شده به اتاق ها و فضاهای اقامت
۴-۵-۲-۵-۱ اتاق های منضم به فضاهای اقامت، درصورتیکه حداقل ۸۰ درصد دیوار مشـترک آن با فضای اصلی باز باشد، نیاز به نور و هوای مستقل ندارد و برای محاسـبه نـور و هـوای لازم، سـطح اتاق منضم، به سطح فضای اصلی افزوده میشود. در غیر اینصورت فضای الحاق شـده بایـد مطـابق نوع استفاده ، از نورگیری و تهویه لازم مطابق این مقررات برخوردار باشد.
۴-۵-۲-۵-۲ در حالتی که کمتر از ۸۰ درصد دیوار مشترک فضای منضم به فضای اقامت اصـلی باز باشد، باید هر دو فضا از ورودی مستقل نیز برخوردار باشند.
۴-۵-۲-۶ الزامات نورگیری طبیعی فضا ها با نورگیری از سقف
در صورتیکه در فضاها امکان تأمین نور طبیعی از طریق پنجره عادی نباشد، میتوان تا حـداکثر ۵۰ درصد از سطح الزامی را با رعایت سایر شرایط مندرج در قسـمت ۷-۹-۴ از طریـق نـورگیر سـقف ی تأمین نمود.
۴-۵-۲-۷ الزامات فضا های اقامت با نورگیری از محفظه آفتاب گیر
نورگیری و تهویه الزامی فضاها درصورت رعایت الزامات بیـان شـده در قسـمت ۳-۹-۵-۴ مـی توانـد از طریق محفظه های آفتابگیر انجام شود.
۴-۵-۲-۸ در و پنجره
۴-۵-۲-۸-۱ تمام اتاق های اقامت باید دارای حداقل یک « در » ورودی با رعایت اندازه های مندرج در این قسمت والزامات کلی قسمت ۸-۹-۴ باشند. »در« اتاق هـای خـواب، چنـدمنظوره و نشـیمن باید از نوع لولایی یا پاشنه ای باشد.
استفاده از درهای کشویی یا تاشو بین اتاق های خواب و فضاهای الحاق شده درصورتی که در اصـلی ورود به اتاق نباشد، مجاز است.
۴-۵-۲-۸-۲ در ورودی اصلی اتاق های اقامت باید دارای حداقل ۰٫۸ متـر پهنـای مفیـد و ۲٫۵۰ متر ارتفاع مفید باشد. درصورت استفاده از درهای چندلنگه برای اتاق ها، پهنای مفید لنگه فعـال در حالت باز باید حداقل ۰٫۸ متر باشد.
۴-۵-۲-۸-۳ عمق نورگیری در هر اتاق یا فضا یا فاصله مورد قبول برای نورگیری از یک پنجـره، حداکثر ۷ متر است.
۴-۵-۲-۸-۴ در صورت نورگیری فضا از طریق یک فضای نیمه باز سرپوشیده ماننـد ایـوان، عمـق نورگیری مجاز از لبه خارجی آن فضای نیمه باز محسوب می شود.
۴-۵-۳ اتاق ها و فضاهای اقامت چند منظوره
۴-۵-۳-۱ فضا هایی که هم برای اقامت و هم صرف غذا مورد استفاده قرار میگیرند، بایـد حـداقل ۱۴٫۵۰ مترمربع زیر بنا داشته باشند.
۴-۵-۳-۲ فضاهای مورد استفاده برای اقامت، صرف غذا و پخت و پز باید دارای زیربنـای حـداقل ۲۰٫۰۰ مترمربع باشد.
۴-۵-۳-۳ تمام فضا های اقامت چند منظوره باید مطابق با مندرجات مباحث چهاردهم و نـوزدهم مقررات ملّی ساختمان ب ه طور طبیعی یا مکانیکی تعویض هوا شوند.
۴-۵-۳-۴ سایر الزامات تعیین شده برای فضاهای اقامت، باید برای فضاهای اقامـت چنـد منظـوره نیز رعایت شود.
۴-۵-۴ فضاهای اشتغال
۴-۵-۴-۱ الزامات کلی
۴-۵-۴-۱-۱ سطح زیربنا، ابعاد و ارتفاع داخلی، نورگیری و تهویـه در فضـا هـای اشـتغال نبایـد از مقادیر مشخص شده در این مقررات کمتر باشد. حداقل اندازه های سطح کف و ابعاد این فضا ها باید خارج از کمدهای دیواری توکار، تاقچه ها و آستانه درها و پنجره ها اندازه گیری و کنتـرل شـود مگـر آن که در مواردی به گونه ای دیگر بیان شده باشد.
۴-۵-۴-۱-۲ دسترسی به یک فضای اشتغال نباید از فضای اشتغال یا اقامـت دیگـری باشـد مگـر آنکه سلسله مراتب فعالیت مستلزم عبور از یک فضـای اشـتغال دیگـر باشـد یـا بـه عنـوان فضـای الحاق شده مطابق مقررات بند ۴-۵-۴-۵ محسوب شود.
۴-۵-۴-۲ اندازه های الزامی
۴-۵-۴-۲-۱ فضا های اشتغال باید حداقل ۲٫۴۰ متر ارتفاع آزاد از کف تا زیر سقف داشته باشـ ند. این حداقل باید در تمام سطح الزامی رعایت شود. درسقف شیب دار، ارتفـاع در قسـمت هـای دارای فاصله ۰٫۳۰ متر و بیشتر، کوتاهترین قسمت آن نباید از ۲٫۵۰ متر کمتر باشد.
۴-۵-۴-۲-۲ حداقل ارتفاع آزاد زیر چارچوب درها، تیرها، لوله ها وکانال ها و سـایر عناصـر نصـب شده از سقف در فضا های اشتغال که از زیر آن ها عبور صورت میگیـرد، نبایـد از ۲٫۵۰ متـر کمتـر باشد.
۴-۵-۴-۳ نورگیری و تهویه
۴-۵-۴-۳-۱ هر فضای اشتغالی که از نظر قوانین کار الزاماً به نور و تهویه طبیعـی نیـاز دارد، بایـد حداقل دارای یک یا چند در و پنجره شیشه ای باشد که لازم است با رعایت ضوابط شهرسـازی ، بـه طور مستقیم رو به فضای باز یا معبر عمومی باشد.
۴-۵-۴-۳-۲ در صورتی که پنجره به سمت ایوان بـاز شـود، رعایـت مقـررات تعیـین شـده بـرای فضاهای اقامت در این شرایط نیز الزامیست.
۴-۵-۴-۳-۳ حداقل سطوح شیشه در فضاهای اشتغال با رعایت الزامات فصل ۴-۶، یـک هشـتم سطح کف است.
۴-۵-۴-۳-۴ تمام فضا های اشتغال که مـورد اسـتفاده اشـخاص قـرار مـی گیرنـد، بایـد مطـابق بـا مندرجات مباحث چهاردهم و نوزدهم مقررات ملی ساختمان به طور طبیعی یا مکانیکی تعـویض هـوا شوند. نورگیری فضاهای اشتغال می تواند بصورت طبیعی یا مصنوعی انجام شود، مگر آنکه قوانین کـار تأمین نور طبیعی را الزامی کند.
۴-۵-۴-۳-۵ در صورت نورگیری از حیاط هـای خلـوت یـا حیـاطهـای داخلـی و پاسـیوها، بایـد اندازه ها، سطح و سایر مقررات تعیین شده برای این حیاط ها و مقررات اختصاصی تصـرف هـا رعایـت شود.
۴-۵-۴-۴ الزامات فضا های اشتغال واقع در زیرزمین
در فضاهای اشتغال واقع در زیرزمین که تأمین نور طبیعی از نظر قوانین کار الزامـی اسـت، شـرایط بیان شده در بند ۴-۲-۵-۴ برای فضاهای اقامت واقع در زیرزمین باید رعایت شود.
۴-۵-۴-۵ فضا های الحاق شده به اتاق ها و فضاهای اشتغال
۴-۵-۴-۵-۱ اتاق های منضم به فضاهای اشتغال، درصورتیکه حداقل ۸۰ درصد دیوار مشترک آن با فضای اصلی باز باشد، نیاز به نور و هوای مستقل ندارد و برای محاسـبه نـور و هـوای لازم، سـطح اتاق منضم، به سطح فضای اصلی افزوده میشود. در غیر این صورت فضای الحاق شـده بایـد مطـابق نوع استفاده ، از نورگیری و تهویه لازم مطابق این مقررات برخوردار باشد.
۴-۵-۴-۵-۲ در حالتی که کمتر از ۸۰ درصد دیوار مشترک فضای الحاق شده به فضای اصلی بـازباشد، باید هر دو فضا از ورودی مستقل نیز برخوردار باشند مگر در مواقعی که فضای دارای ورودی،تنها برای انتظار یا استقرار افرادی چون منشی یا راهنما استفاده شود که در این حالت میتواند تنها راه ورود به فضای دوم از این فضا باشد مشروط بر آنکه اندازه عبوری آزاد و بدون مانع بر قرار باشد.
۴-۵-۴-۶ الزامات فضا های اشتغال با نورگیری از سقف
۴-۵-۴-۶-۱ برای تأمین نور و تهویه الزامی فضاهای اشتغالی که باید بـه شـکل طبیعـی صـورت گیرد، در صورت عدم امکان تعبیه پنجره دیـواری، اسـتفاده از نورگیرهـای سـقفی مطـابق مقـررات قسمت ۷-۹-۴ الزامی است.
۴-۵-۴-۶-۲ به هنگام تغییر تصرف یا تعمیر اساسی فضاهای اشتغال موجـود کـه سـطح پنجـره آن ها نسبت به سطح الزامی کمتر است، تا حداکثر ۵۰ درصد از سـطح الزامـی مـی توانـد از طریـق نورگیر سقفی تأمین شود.
۴-۵-۵ فضا های پخت و آشپزخانه ها
۴-۵-۵-۱ الزامات کلی
۴-۵-۵-۱-۱ سطح زیربنا، ابعاد و ارتفاع داخلی سطوح، نورگیری و تهویه در فضـا هـای آشـپزخانه نباید از مقادیر مشخص شده در این مقررات کمتر باشد. حداقل اندازه های سـطح کـف و ابعـاد ایـن فضا ها شامل قفسه هاست و باید خارج از کمدهای دیواری توکار، تاقچه ها و آستانه درها و پنجـره هـا اندازه گیری و کنترل شود مگر آنکه در مواردی به گونه ای دیگر بیان شده باشد.
۴-۵-۵-۱-۲ دسترسی به یک فضای اشـتغال یـا اقامـت نبایـد از فضـای آشـپزخانه باشـد . ولـی دسترسی به آشپزخانه در واحدهای تصرف که حداکثر دارای دو فضای مسـتقل اقامـت یـا اشـتغال هستند می تواند از یکی از آن فضاها تامین شود مشروط بر آنکه مانع فعالیت و کار در آن فضا نبوده، دسترسی به فضای مورد نظر برای همه فراهم و تهویـه لازم بـرای آشـپزخانه مطـابق ایـن مقـررات تامین شده باشد.
۴-۵-۵-۱-۳ نوع، حریمها و شرایط نصـب کلیـد و پریـز و سـایر وسـایل الکتریکـی در محـدوده قرارگیری تجهیزاتی که در آن ها از آب استفاده می شود، باید بـا رعایـت مقـررات مبحـث سـیزدهمبه گونه ای باشد که ایمنی استفاده کنندگان از فضا را فراهم آورد.
۴-۵-۵-۲ اندازه های الزامی
اندازه آشپزخانه ها و فضاهای پخت مستقل یا بـاز بـر اسـاس نـوع تصـرف و نحـوه اسـتفاده تعیـین می شود. اما در هر صورت حداقل سطح آن ها، شامل سطوح زیر قفسه هـا، ۵٫۵۰ مترمربـع و حـداقل ابعاد آشپزخانه مابین دیوارهای اصلی ۱٫۸۰ متر است. در هر آشپزخانه سطحی برابـر حـداقل ۲٫۷۵ مترمربع، خارج از قفسه بندی و بصورت آزاد برای فضای کار حفظ شود.
در سرتاسر آشپزخانه دیواری باید فضای کار آزاد و عاری از اشیاء و لـوازم ثابـت بـه عـرض حـداقل ۰٫۹۰ متر از لبه قفسه ها درنظر گرفته شود، مگر در مقررات اختصاصـی تصـرفی بـه گونـه ای دیگـر تعیین شده باشد.
۴-۵-۵-۳ نورگیری و تهویه
۴-۵-۵-۳-۱ آشپزخانه های مستقل باید دارای نور طبیعی باشند. در آشپزخانه های باز و دیـواری، استفاده از تهویه و نور مصنوعی، درصورت عدم امکان تعبیه نور و تهویه طبیعی و در صـورت مجـاز بودن استفاده از آنها در تصرف موردنظر، الزامی است.
۴-۵-۵-۳-۲ در آشپزخانه های باز و دیواری، تخلیه هوای مکانیکی الزامی است.
۴-۵-۵-۳-۳ سیستم های تخلیه هوای همه آشپزخانه هایی که ملزم به تعبیه هواکش روی اجـاق (هود) هستند، باید توسط کانال یا هواکش مستقل به خارج از بنا ارتباط یابند.
۴-۵-۵-۳-۴ سیستم تخلیه هوای آشپزخانه در ساختمان های گروه هـای ۶، ۷ و ۸ بایـد در تمـام مدت کارکرد آشپزخانه عمل کند. عایق کاری حرارتی این کانال ها باید مطابق بـا منـدرجات مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان صورت پذیرد.
۴-۵-۵-۳-۵ تهویه آشپزخانه های صنعتی و تجاری مشمول مقررات خاص خود است.
۴-۵-۵-۳-۶ در صورت نورگیری از حیاط های خلوت یـا حیـاط هـای داخلـی و پاسـیوها، بایـداندازه ها، سطح و سایر مقررات تعیین شده برای این حیاط ها و مقررات اختصاصی تصـرف هـا در ایـنمورد رعایت شود.
۴-۵-۵-۴ کفسازی و پوشش دیوار
۴-۵-۵-۴-۱ کف آشپزخانه مستقل و باز و فضای کار مقابل آشپزخانه دیـواری بایـد از کاشـی یـا مصالح مشابه با قابلیت نظافت پوشیده شود.
۴-۵-۵-۴-۲ دیوارهای اطراف ظرفشوئی و اجاق در آشپزخانههای مستقل و باز و دیواری باید تـا ارتفاع حداقل ۵۰/۱ متر از کاشی یا مصالح مشابه پوشیده شود.
۴-۵-۵-۴-۳ نوع و سایر الزامات کفسازی و پوشش دیوارهـا و سـقف آشـپزخانه هـای صـنعتی و تجاری مشمول مقررات خاص خود است.
۴-۵-۶ فضاهای بهداشتی
۴-۵-۶-۱ الزامات کلی
۴-۵-۶-۱-۱ در تمام تصرف ها بسته به نوع و بار تصرف، باید فضا های بهداشـتی بـه تعـداد کـافی تامین شود. در ساختمان های مورد استفاده عموم و همچنین ساختمان های با گـروه تصـرف م -۱ و م-۳، تعبیه فضاهای بهداشتی مناسب برای افراد معلول مطابق ضوابط مصوب شورایعالی شهرسـازی و معماری الزامیست.
۴-۵-۶-۱-۲ سطوح زیربنا، ابعاد و ارتفاع داخلی، نورگیری و تهویه در فضا های بهداشـتی نبایـد از مقادیر مشخص شده در این مقررات کمتر باشد. حداقل اندازه های سطح کف و ابعاد این فضا ها باید خارج از کمدهای دیواری توکار، تاقچه ها و آستانه درها و پنجره ها اندازه گیری و کنتـرل شـود مگر آن که در مواردی به گونه ای دیگر بیان شده باشد.
۴-۵-۶-۱-۳ دسترسی به فضـای بهداشـتی در واحـدهای تصـرف کـه حـداکثر دارای دو فضـای مستقل اقامت یا اشتغال هستند می تواند از یکی از آن فضاها تامین شود مشروط بر آنکه دسترسـی به فضای مورد نظر برای همه فراهم و تهویه لازم و مستقل برای فضای بهداشتی مطابق این مقرراتبرقرار باشد، مگر آن که در مقررات اختصاصی تصرفی به نحو دیگری تعیین شده باشد.
۴-۵-۶-۱-۴ تعبیه فضاهای بهداشتی (مستراح) در هـر شـرایطی نبایـد در راسـتای جهـت قبلـه صورت گیرد.
۴-۵-۶-۱-۵ نوع، حریم ها و شرایط نصب کلید و پریـز و سـایر تجهیـزات الکتریکـی در فضـاهای بهداشتی، باید با رعایت مقررات مبحث سیزدهم به گونـه ای باشـد کـه ایمنـی اسـتفاده کننـدگان از فضاهای بهداشتی را فراهم آورد.
۴-۵-۶-۲ اندازه های فضاهای بهداشتی
۴-۵-۶-۲-۱ اندازه افقی تمام شده برای ضلع کوچک تر هر فضـای بهداشـتی در هـیچ شـرایطی نباید از۱٫۱۰ مترکمتر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونـه ای دیگـر تعیـین شـده باشد.
درصورتی که محدوده ای به عنوان پیش ورودی در داخل فضای دوش مستقل پیش بینی شود یکـی از ابعاد فضای دوش باید حداقل ۱٫۵۰ متر باشد.
۴-۵-۶-۲-۲ حداقل اندازه فضای بهداشتی برای استفاده افراد معلول، ۱٫۷۰ × ۱٫۵۰ متر است
۴-۵-۶-۲-۳ ارتفاع فضا های بهداشتی درهر قسمت که فرد به طور معمول به صورت ایستاده است نباید از ۲٫۱۰ متر کمتر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیـین شـده باشد.
۴-۵-۶-۳ نورگیری و تهویه
۴-۵-۶-۳-۱ سطح بازشوی الزامی درصورت تعویض هوای طبیعی در فضـا هـای بهداشـتی طبـق جدول ۱-۶-۴ و حداقل ۰٫۱۸ مترمربع است. نـورگیری و تعـویض هـوای طبیعـی بـرای فضـا هـای بهداشتی الزامی نیست و می توان آن ها را بصورت مصنوعی تامین نمود. مگر اینکه در تصرف خاصی الزام شده باشد.
۴-۵-۶-۳-۲ سیستم های تخلیه هوای فضا های بهداشتی در ساختمان هـای گـروه هـای ۶، ۷ و ۸باید یا به صورت مرکزی و یا با هواکش هایی مستقل که توسط کلیدهای روشنایی برق یا کلیـدهای جداگانه به کار افتند، عمل کنند. درصورتی که هوای چند فضـای بهداشـتی توسـط یـک هـواکش تخلیه شود، این هواکش باید توسط کلیدهای مجزایی که در هر یک از آن ها قرار میگیـرد بـه کـار افتد و در انطباق با مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، متصل به سیستم برق اضطراری باشد.
۴-۵-۶-۴ الزامات فضا های بهداشتی با نورگیری از سقف
برای تأمین نور و تهویه فضاهای بهداشتی که تأمین نور آنها بصورت طبیعی صورت گیرد، در صورت عدم امکان تعبیه پنجره دیواری، استفاده از نورگیرهای سقفی مطابق شرایط قسمت ۷-۹-۴ الزامـی است.
۴-۵-۶-۵ کفسازی و پوشش دیوار
در تمام ساختمان ها، دیوارهای دست شویی و توالت بایـد تـا ارتفـاع حـداقل ۲۰/۱ متـر و در حمـام حداقل ۰۰/۲ متر از کف، با کاشی یا مصالح مشابه پوشیده شود. کف این فضا ها باید به نحو مناسب عایق کاری رطوبتی شده و با کاشی یا دیگر مصالح قابل شستشو پوشیده شوند.
۴-۵-۷ فضا های نیمه باز
۴-۵-۷-۱ الزامات کلی
۴-۵-۷-۱-۱ فضاهای نیمه باز تعبیه شده در تمام تصرف ها باید با الزامـات ایـن قسـمت و مقـررات اختصاصی هر تصرف منطبق باشند.
۴-۵-۷-۱-۲ جمع آوری و هدایت آب باران و برف در تمام فضاهای نیمه باز، توسط شیب بنـدی و کف شوی یا ناودان، الزامی است.
۴-۵-۷-۱-۳ هدایت و تخلیه آب های سطحی فضا های نیمه باز به سطح معابر عمومی مجاز نیست.
۴-۵-۷-۱-۴ در صورتیکه کف فضای نیمهباز ساختمان در ارتفاعی بیش از ۰٫۷۰ متر از تراز زمین یا فضای باز مجاور قرار گیرد، تعبیه جان پناه به ارتفاع حداقل ۱٫۱۰ متر الزامی است.
۴-۵-۷-۱-۵ شکل، مصالح و سایر مشخصات جانپناه تمام فضا های نیمه باز ساختمان باید مطابقضوابط مندرج در قسمت ۹-۹-۴ باشد.
۴-۵-۷-۱-۶ تبدیل ایوان و بالکن به محفظه آفتاب گیر، تنها با مجوز شهرداری ها و سـایر مراجـع صدور پروانه ساختمان مجاز خواهد بود.
۴-۵-۷-۱-۷ در صورت قرارگرفتن فضاهای نیمه باز در مسیر دسـترس و خـروج، بایـد عـلاوه بـر ضوابط این قسمت، الزامات قسمت ۶-۱-۵-۴ نیز رعایت شود.
۴-۵-۷-۲ بالکن
میزان حداکثر پیشآمدگی بالکن، در انطباق با الزامـات ۵-۴-۴ ایـن مقـررات و ضـوابط شهرسـازی مصوب تعیین می شود.
۴-۵-۷-۳ بالکن کم عرض
برای تقلیل خطر در سوانح، می توان از بالکن کمعرض برای خروج از بازشـو امـداد رسـانی در جـوار معبر شهری یا حیاط ساختمان استفاده کرد.
۴-۵-۷-۴ ایوان
نورگیری از طریق پنجره واقع در یک ایوان برای یک فضای مورد اسـتفاده، سـطح بـاز نمـای ایـوان مقابل پنجره در هر طبقه نباید کمتر از یک چهارم سطح کف سرپوشیده شـده بـه اضـافه دو برابـر سطح نورگذر الزامی فضای سکونت مجاور باشد. عرض (عمق) ایوان نبایـد بیشـتر از دو برابـر طـول (نمای) آن باشد.
۴-۵-۸ فضا های باز
۴-۵-۸-۱ الزامات کلی
۴-۵-۸-۱-۱ فضاهای باز در تمام تصرف ها باید با الزامات ایـن قسـمت و مقـررات اختصاصـی هـر تصرف منطبق باشند.
۴-۵-۸-۱-۲ کف تمام فضاهای باز باید دارای شیببندی مناسب و سیستم دفع آبهای سـطحیباشند.
۴-۵-۸-۱-۳ فضاهای باز مجاور معبر عمومی باید با دیوار، نـرده یـا حصـار فضـای سـبز از معبـر عمومی جدا گردند.
۴-۵-۸-۱-۴ تمام سطوح دیوارهای جانبی حیاط ها و حیاط های داخلی یا خلوتی کـه در معـرض دید قرار دارند، باید با مصالح و روش های مناسب ایمن، بهداشتی و بادوام نماسازی شوند.
۴-۵-۸-۲ حیاط ها
۴-۵-۸-۲-۱ در تمام ساختمان های دارای بیشتر از یک واحد تصرف، بایـد دسترسـی بـه حیـاط بیرونی، به صورت راهرو یا پلکان مستقل از واحدها، برای تمام ساکنان و استفاده کنندگان ساختمان فراهم باشد.
۴-۵-۸-۳ حیاط های خلوت و پاسیوها
۴-۵-۸-۳-۱ در ساختمان های گروه ۴ و ۶، درصورتی که حیاط خلوت به معبر اصـلی راه نداشـته باشد و جایگاههای امدادرسانی تصرف ها در حیـاط خلـوت باشـد، دسترسـی بـه آن بایـد از طریـق دسترسی مستقلی طبق بند ۸-۱۲-۹-۴ تأمین شود. در سایر موارد، برای دسترسی به حیاط خلوت می توان از داخل ساختمان، و یا به صورت ویژه، از واحد یا واحدهایی که در طبقه همکف قرار دارند، استفاده نمود.
۴-۵-۸-۳-۲ در صورت مسقف شدن پاسیو با مصالح شفاف، درنظرگـرفتن بازشـوهای مناسـب و کافی جهت تهویه طبیعی آن الزامی است.
۴-۵-۸-۳-۳ تمام حیاط های خلوت و پاسیوها باید دارای دسترسی مناسب جهت نظافت باشند.
۴-۵-۸-۳-۴ درصورتی که طبقات زیرین ساختمان(زیرزمین یا همکف) به توقفگاه اختصاص داده شود، پاسیوهایی که برای تأمین نور و تهویه اتاق ها و فضا های قابل سـکونت و اشـتغال پـیش بینـی شدهاند، نباید تا فضای توقفگاه ادامه یابند، مگر آن که کاملاً به نحوی دوربندی شده باشند که امکانانتقال دود یا صدای توقفگاه به فضاهای اقامت و اشتغال وجود نداشته باشد.
قرارگیری نورگیر سقفی فاقد بازشو در حدفاصل توقفگـاه و پاسـیو ها، بـه شـرط اسـتفاده از مصـالح غیرریزنده مقاوم در برابر ضربه و حرارت و آتش، بلامانع است.
۴-۵-۸-۳-۵ در ساختمان های گروه ۱ تا ۵، حیاط های خلوت یا پاسیوهایی که برای تأمین نور و تهو یه فضا های اقامت یا اشتغال در طبقات پیشبینـی مـی شـوند، بایـد دارای حـداقل ۱۲ مترمربـع مساحت با حداقل ۳ متر عرض باشند، مگر در مقررات اختصاصی تصرفی بـه گونـه ای دیگـر مطـرح شده باشد.
۴-۵-۸-۳-۶ در ساختمان های گروه های ۱ تا ۵، اگر حیاط های خلـوت یـا پاسـیوها فقـط بـرای تأمین نور و تهویه آشپزخانه یا انبار در طبقـات پـیشبینـی شـوند، بایـد دارای حـداقل ۶ مترمربـع مساحت با حداقل ۲ متر عرض باشند، مگر در مقررات اختصاصی تصرفی بـه گونـه ای دیگـر مطـرح شده باشد.
۴-۵-۸-۳-۷ در ساختمان های گروه ۱ تا ۵ واقع در زمین های با مساحت کمتر از ۲۰۰ مترمربع، مساحت الزامی حیاط خلوت یا پاسیو، با رعایت سایر الزامـات مربـوط بـه سـطح و انـدازه آن هـا در تصرف موردنظر، برای نورگیری فضاهای اقامت یا اشتغال، حداقل ۶ درصد مسـاحت زمـین، و بـرای نورگیری آشپزخانه، حداقل ۳ درصد مساحت زمین، است.
۴-۵-۸-۳-۸ در ساختمان های گروه ۱ تا ۵ واقع در زمین های با مساحت ۲۰۰ متـر و بـزرگ تـر ، عرض الزامی حیاط خلوت با رعایت مقررات سطح امدادرسانی، حداقل ۳ متر و در زمین هـای کمتـر از ۲۰۰ مترمربع، حداقل ۲ متر است، مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفها بهگونه ای دیگر بیان شده باشد.
۴-۵-۸-۳-۹ تعیین اندازه های مورد نیاز برای پاسیو با افزایش طبقات در ساختمان های گروه های ۶ و ۷، ضمن رعایت سایر الزامات مربوط به سطح و اندازه آنها در تصرف موردنظر، بایـد مطـابق بـا نیازهای نورگیری تمام طبقات و به تشخیص مهندس طـراح معمـاری و تأییـد شـهرداری یـا سـایر مراجع صدور پروانه ساختمان صورت گیرد.
۴-۵-۸-۳-۱۰ در مـواردی که فضا هایی از دو تصرف مستقل از یک حیاط خلوت یا پاسیو نور و هـوامی گیرند، فاصله دیوارهای پنجره های مقابل آنها از هم نباید در هیچ شرایطی کمتر از ۳ متر باشد. مگر آن که در مقررات اختصاصی تصرفها به گونه ای دیگر تعیین شده باشد.
۴-۵-۸-۳-۱۱ استفاده از پاسیو برای نورگیری و تهویه فضـاها در سـاختمان هـای گـروه ۸، تـابع مقررات خاص ساختمانهای بلند است.
۴-۵-۸-۴ گودال باغچه ها
۴-۵-۸-۴-۱ حیاط های داخلی محصور به صورت گودال باغچه، در صورتی که به منظور تأمین نور و تهویه فضا های سکونت و اشتغال در زیرزمین مورد اسـتفاده قـرار گیرنـد، بایـد دارای حـداقل ۲۰ مترمربع مساحت و حداقل ۴٫۵ متر عرض باشند.
برای تامین نور و تهویه سایر فضاها، ابعاد گودال باغچه باید امکان تامین نور و تهویه مطـابق الزامـات آن فضاها و مقررات پاسیوها و حیاطهای خلوت را فراهم نماید.
۴-۵-۸-۴-۲ برای تأمین نور و هوای فضاهای اقامت و اشتغال توسط حیاطهای داخلی، سطوحی گودال باغچه محسوب میشوند که همه نقاط واقع بـر کـف آن در سـطح افقـی، توسـط مخروطـی فرضی با زاویه رأس ۴۵ درجه مستقیماً از گشودگی آسمان برخوردار باشند.
۴-۵-۸-۴-۳ مسقف نمودن گودال باغچه مجاز نیست.
۴-۵-۸-۴-۴ در کف گودال باغچهها باید تمهیدات کافی بـرای هـدایت و دفـع نـزولات جـوی و دسترسی مناسب به منظور رسیدگی و نظافت آنها پیش بینی شود.
۴-۵-۹ فضاها و عناصر واسط نورگیری و تهویه
۴-۵-۹-۱ الزامات کلی
۴-۵-۹-۱-۱ تمام فضاها و عناصر واسطی که برای رسـاندن نـور و تهویـه الزامـی فضـاهای قابـل سکونت یا اشتغال ایجاد می شوند باید با الزامات این قسمت منطبق باشند.
۴-۵-۹-۱-۲ باید دسترسی مناسب به منظور رسیدگی و نظافت این فضاها و عناصـر پـیشبینـیشده باشد.
۴-۵-۹-۱-۳ بدنه عناصر واسط باید با مصالح مناسب و مقاوم در برابر شرایط بیرونی پوشـانده یـا اندود شده باشد.
۴-۵-۹-۲ مجراهای خارجی نور و هوا
۴-۵-۹-۲-۱ مجراهای خارجی نور و هوا که برای تامین نور و تهویه الزامی فضاها ایجاد می شـوند نباید برای مقاصد دیگر مورد استفاده قرار گیرند.
۴-۵-۹-۲-۲ این مجراها باید حداقل ۱٫۵۰ متر عرض داشته باشند و با ارتفاع لازم در کنار دیـوار خارجی در حیاطها پیش بینی شوند.
۴-۵-۹-۲-۳ برای محاسبه سطح نورگیر فضا ها در مجرای خارجی نور و هـوا، تنهـا ارتفـاع ۰٫۹۰ مترِ سطح نورگذر و یا بازشو در زیرِ ترازِ زمین محاسبه می شود.
۴-۵-۹-۲-۴ در صورتی که امکان عبور افراد یا وسایل نقلیه وجـود داشـته باشـد، سـطح فوقـانی مجرای خارجی نور و هوا باید همسطح زمین باشد و توسط شبکه فلزی مستحکم در برابر عبور افراد یا وسایل نقلیه و با رعایت ضوابط عبور افراد معلول پوشیده و حفاظت شود.
۴–۵–۹–۳ محفظه های آفتابگیر
۴-۵-۹-۳-۱ حداقل ۶۰ درصد سطح داخلی دیوارهای محفظه آفتاب گیـر بایـد از شیشـه شـفاف باشد.
۴-۵-۹-۳-۲ حداقل ۵۰ درصد از سطح شیشه الزامی محفظه آفتابگیر باید بازشو باشد.
۴-۵-۹-۳-۳ برای تأمین نور و تهویه الزامی یک فضای اقامت از طریق محفظه آفتاب گیر، سـطح شیشه ای محفظه آفتابگیر نباید ازیک چهارم سطح کف محفظه بـه اضـافه دو برابـر سـطح نورگـذر الزامی مابین محفظه آفتاب گیر و فضای اقامتی که از طریق این محفظه نورگیری و تهویه می شـود، کمتر باشد.
۴-۵-۹-۳-۴ نور و تهویه محفظه آفتابگیر نباید از محفظه یا فضای سرپوشیده دیگری تأمین شود.
۴-۵-۹-۳-۵ پنجره فضاهای بهداشتی و آشپزخانه نباید به آن محفظه آفتابگیر باز شود.
۴-۵-۹-۳-۶ در این محفظه آفتابگیر نباید تاسیسات گرمایشی یا سرمایشی که از انـواع سـوخت جامد، مایع یا گاز استفاده می کنند، یا دستگاه های هوادهی که نیاز به هوای تازه دارند نصـب شـود، مگر آن که تامین هوای تازه مورد نیاز آن ها به صورت مسـتقیم از فضـای بـاز فـراهم شـده باشـد و تاسیسات یادشده به دودکش مناسب مطابق مقررات و استانداردهای مربوط مجهز باشند.
۴-۵-۹-۳-۷ برای کفسازی و پوشش دیوارها باید الزامات تعیین شـده بـرای فضـاهای نیمـه بـاز رعایت شود.
۴-۵-۹-۳-۸ در صورتیکه کف محفظه آفتابگیر در ارتفاعی بیش از ۰٫۷۰ متـر از تـراز زمـین یـا فضای باز مجاور قرار گیرد، تعبیه جان پناه به ارتفاع حداقل ۱٫۱۰ متر الزامی است. در صورت نصـب پنجره در ارتفاع کمتر از ۱٫۱۰ متر، باید حفاظ مناسب تا این ارتفاع نصب شود.
۴-۵-۹-۳-۹ شکل، مصالح و سایر مشخصات جان پناه و حفـاظ بایـد مطـابق ضـوابط منـدرج در قسمت ۹-۹-۴ باشد.
۴-۵-۱۰ توقفگاه های خودرو
۴-۵-۱۰-۱ الزامات کلی
۴-۵-۱۰-۱-۱ تعداد الزامی محل توقف خودرو در تصرف های مختلف بر حسـب موقعیـت آنهـا در شهر، در ضوابط طرح های مصوب توسعه و عمران شهری تعیین میشود.
۴-۵-۱۰-۱-۲ ورود و خروج توقفگاه های خودرو نباید از فضایی با تصرف یا استفاده دیگـر صـورت گیرد. در توقفگاه های خودرو و مسیرهای ورود و خروج آن نباید دود، بو یـا سروصـ دای ناشـی از آن مزاحم آسایش و آرامش در ساختمان و اطراف آن باشد.
۴-۵-۱۰-۱-۳ در توقفگاه ها، به شرط عدم ایجاد مزاحمت برای خودروهای دیگر، پیشبینـی فقـط دو واحد توقف خودرو در پشت سرهم بلامانع است.
۴-۵-۱۰-۱-۴ توقف خودروها در توقفگاه ها نبایـد مزاحمتـی بـرای بـاز شـدن د رهـا و اسـتفاده از فضا های انباری و تأسیساتی و دسترسی به راه پله ها و آسانسورها ایجاد کند.
۴-۵-۱۰-۱-۵ هرگونه تعمیر یا تعویض قطعات اصلی خودرو در محل توقفگاه ها ممنوع است.
۴-۵-۱۰-۱-۶ در توقفگاه های بزرگ، به منظور تفکیک عبور سواره و پیاده، در کنار معبر سواره یـا جایگاه های توقف خودرو باید گذرگاه عابران به عرض حداقل ۰٫۶۰ متـر در نظـر گرفتـه شـود و بـا تغییر رنگ معبر یا افزایش ارتفاع کف آن بالاتر از سطح معبر سواره تفکیک شود.
۴-۵-۱۰-۱-۷ تعداد فضای توقف مورد نیاز برای افراد معلول در توقفگاه ها بر حسب هر ۲۵ محل توقف خودرو سواری یک عدد و بیش از آن براساس ضوابط و مقـررات شهرسـازی و معمـاری افـراد معلول جسمی- حرکتی می باشد.
۴-۵-۱۰-۱-۸ پیش بینی سرویس بهداشتی در توقفگاه های عمومی الزامی است.
۴-۵-۱۰-۱-۹ پیش بینی کفشوی در توقفگاه های متوسط و بزرگ الزامی است.
۴-۵-۱۰-۱-۱۰ در توقفگاههای متوسط و بزرگ باید از علائم هشدار دهنده و انتظـامی منـدرج در مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان استفاده شود.
۴-۵-۱۰-۱-۱۱ در صورتی که ساختمانی امکان اتصال به دو یا چند معبر در رده عملکردی اصلی و فرعی از نظر حمل و نقل را داشته باشد (مثلا اگر در میادین و تقاطع ها واقع باشد)، مسیر دسترسی به ساختمان باید از معبر با رده عملکردی پایین تر و محلی تر تأمین گردد؛ مگر اینکه نهـاد قـانونی مسئول، با توجه به شرایط موجود و ملاحظات ایمنی و سایر شرایط تأثیرگذار ، دسترسی از معبـر بـا رده عملکردی بالاتر را الزام یا تصویب نماید.
۴-۵-۱۰-۲ اندازه های توقفگاه
۴-۵-۱۰-۲-۱ ارتفاع مجاز توقفگاه های کوچک خودرو، به منظور تقلیل خطرات ناشی از حریـق، از کف تا سطح زیرین سقف و یـا درصـورت وجـود تأسیسـات یـا عناصـر سـازه ای در زیـر سـقف، تـا پایین ترین نقطه آن ها حداقل ۲٫۲۰ متر است. ارتفاع مجاز توقفگـاه هـای متوسط و بـزرگ خـودرو، حداقل ۲٫۴۰ متر است.
۴-۵-۱۰-۲-۲ شعاع درونی مسیر چرخش خودرو در توقفگاه ها نباید کمتـر از ۵٫۰۰ متـر در نظـر گرفته شود.
۴-۵-۱۰-۲-۳ رعایت حداقل ۵٫۰۰ × ۵٫۰۰ متر برای فضای گردش ۹۰ درجه خودرو الزامی است.
۴-۵-۱۰-۲-۴ ابعاد و مساحت محلهای توقف خودرو:
الف- ابعاد لازم جهت توقف دو خودرو، درصورتیکه کنار یکدیگر قـرار گیرنـد، هریـک ۲٫۵۰×۵٫۰۰ متر میباشد. هنگامی که خودروها در طول و پشت سر یکدیگر قرار میگیرند، ابعـاد مـورد نیـاز برای هر یک ۲٫۵۰×۶٫۰۰ متر میباشد. در توقفگاه های سرپوشـیده در صـورتیکه فاصـله محـور ستونها ۵٫۰۰ متر و فاصله داخلی بین دو ستون حداقل ۴٫۵۰ متر باشد، دو خودرو مـی تواننـد بین دو ستون قرار گیرند. افزایش تعداد خودرو، با افزایش فاصله داخلی ستونهـا بـه ازای ۲٫۵۰ متر به ازای هر خودرو بلامانع است.
ب- در صورتیکه توقف خودروی معلول در توقفگاههای خصوصی الزامی باشد، بشـرط عـدم وجـود مانع برای باز شدن در، ابعاد لازم ۳٫۵۰ × ۵ متر محور تا محور میباشد و به ازای هر طرف دیوار یا مانع، ۰٫۲۵ متر به عرض آن اضافه میشود.
پ- درصورتی که دو طرف یک محل توقف در توقفگاه دیوار باشد، عرض آن باید حداقل ۳٫۰۰ متر و طول آن ۵٫۰۰ متر باشد.
۴-۵-۱۰-۲-۵ حداقل عرض مسیر رفت و آمد در توقفگاه های بزرگ و متوسط نباید از ۵٫۰۰ متـر کمتر باشد. در توقفگاههای کوچک حداقل مسیر رفت و آمد، باید هم عرض شیبراه، ۳٫۰۰ متر باشد.
۴-۵-۱۰-۲-۶ در توقفگاه های عمومی، شیبراههای مسقف با طول بیشتر از ۲۰ متـر ، بـا حـداکثر شیب ۱۶% مجاز است. در طول کمتر از ۲۰ متر حداکثر شیب مجاز ۱۷% است؛ امـا حـداکثر شـیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰% باشد.
۴-۵-۱۰-۲-۷ حداکثر شیب در شیبراه روباز در توقفگاه های متوسط و بزرگ خصوصی ۱۵% است.
حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یا کمتر از ۱۰% باشد.
۴-۵-۱۰-۲-۸ حداکثر شیب در شیبراههای مسقف در توقفگاه هـای کوچـک خصوصـی حـداکثر
۱۷% مجاز است. اما حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای آن باید مساوی یـا کمتـر از ۱۰% باشد.
۴-۵-۱۰-۲-۹ ایجاد ورودی و خروجی مجزا در توقفگاههای بزرگ عمومی الزامی است.
۴-۵-۱۰-۳ ورود و خروج
۴-۵-۱۰-۳-۱ پهنای معبر ورودی و شیبراه در همه توقفگاه هـای بـزرگ و توقفگـاههـای عمـومی متوسط نباید کمتر از ۵ متر و در توقفگاه های متوسط خصوصـی نبایـد کمتـر از ۳٫۵۰ متـر باشـد .
حداقل عرض ورودی و شیب راه برای توقفگاه های کوچک ۳ متر است.
۴-۵-۱۰-۳-۲ توقفگاه های بزرگ و متوسط باید حداقل دو راه خروج افراد پیـاده مطـابق مبحـث سوم مقررات ملّی ساختمان داشته باشند.
۴-۵-۱۰-۳-۳ تعبیه دو ورودی خودرو از معبر عمومی، حـداکثر بـه انـدازه عـرض معبـر داخلـی توقفگاه، در ساختمانهای مسکونی تنها در زمین هـای دارای بـر ۲۰ متـر و بیشـتر مجـاز اسـت . در مواردی که زمین حاصل تجمیع اراضی باشد، در این مورد ضوابط طرح های توسـعه شـهری مـلاک خواهد بود.
۴-۵-۱۰-۳-۴ ارتباط سواره حیاط یا معبر عمومی با شیبراه به توقفگاه، بسته بـه تـراز قرارگیـری توقفگاه در ساختمان، با رعایت ضوابط شهرسازی و با شیبراه بالارونده یا پائین رونده بلامانع است.
۴-۵-۱۰-۳-۵ در کلیه توقفگاه های عمومی و توقفگـاه هـای بـزرگ و متوسـط خصوصـی رعایـت حداقلِ ارتفاعِ آزاد درِ ورودی و خروجی خودرو به میزان ۲٫۱۰ متر الزامی است.
۴-۵-۱۰-۳-۶ در توقفگاه های خصوصی کوچک، درصـورت وجـود ورودی مجـزای دیگـری بـرای اشخاص، پیش بینی ورودی و خروجی سواره به ارتفاع حداقل ۱٫۹۵ متر الزامـی اسـت . در غیـر ایـن صورت تابع حداقل ارتفاع الزامی در بند ۵-۳-۱۰-۵-۴ خواهد بود.
۴-۵-۱۰-۳-۷ هنگامی که طبقات دیگر ساختمان به وسیله پله ها از توقفگاه خودرو قابل دسترس باشد، باید فضای توقفگاه به وسیله دیوار و در یا فضای واسط محصور، از فضای پلکان جدا شود.
۴-۵-۱۰-۴ تهویه و نورگیری توقفگاهها
۴-۵-۱۰-۴-۱ تمام توقفگاه های سرپوشیده باید مطابق الزامات جدول ۶-۴ تا حد امکان به صورت طبیعی تهویه و درصورت کافی نبودن سطوح جهت تهویه طبیعی، با سیستم مکانیکی تهویه شـوند.
سیستم تهویه مکانیکی توقفگاه های خودرو باید در انطباق با مقررات مبحث چهاردهم باشد.
۴-۵-۱۰-۴-۲ سطح بازشو در توقفگاه سرپوشیده اتومبیل با تهویه طبیعی باید حداقل یک بیستو پنجم سطح کف باشد.
۴-۵-۱۰-۴-۳ تأمین نور طبیعی برای توقفگاه واقـع در طبقـات زیـرین سـاختمان (زیـرزمین یـا همکف)، از طریق حیاط های خلوت و پاسیوها، مطابق الزامات بیان شده در قسمت ۳-۸-۵-۴ مجـاز است.
۴–۵–۱۰–۵ توقفگاه های واقع در زیرزمین
۴-۵-۱۰-۵-۱ در ساختمان های گروه های ۶، ۷ و۸، درصورتیکه مسـاحت یـ ک طبقـه توقفگـاه در زیرزمین کافی نباشد، استقرار توقفگاه در زیر فضای باز و محوطه با رعایت ضوابط طرحهای توسـعه شهری و الزامات مربوط به پیشآمدگی های زیرزمین و همچنین مقررات راه امدادرسانی مجاز است.
۴-۵-۱۰-۵-۲ چنانچه احداث سطح نورگذر و بازشوی مستقیم به فضای باز ممکن نباشـد، نـور و تهویه لازم را می توان از طریق احداث گودال باغچه یا مجراهای خارجی نـور و هـوا مطـابق الزامـات قسمت های ۴-۸-۵-۴ و ۲-۹-۵-۴ تامین کرد. استفاده از این فضاها و عناصر تنها برای یـک طبقـه زیرزمین مجاز است و در صورت احـداث توقفگـاه در بـیش از یـک طبقـه زیـر زمین، نصـب تهویـه مکانیکی و همچنین تجهیزات هشدار و اطفـای حریـق مطـابق الزامـات مباحـث سـوم و چهـاردهم مقررات ملّی ساختمان الزامیست.
۴-۵-۱۰-۶ مصالح و پوشش کف و دیوارهای توقفگاهها
۴-۵-۱۰-۶-۱ کف توقفگاهها باید از مصالح قابل شستشو پوشیده شود.
۴-۵-۱۰-۶-۲ ستون ها و دیوارهای واقع در توقفگاه های سرپوشیده باید مطابق مباحث سوم و نهم و دهم مقررات ملّی ساختمان در برابر حریق مقاوم شوند.
۴-۵-۱۰-۶-۳ کف شیبراهها در توقفگاه ها باید از مصالح غیر لغزنده برای عبـور خـودرو پوشـیده شوند.
۴-۵-۱۰-۶-۴ توقفگاه های متوسط و بزرگ باید تدابیری جهت جلوگیری از برخورد خودروها باستونها پیشبینی و عناصر لازم تعبیه شود.
۴-۵-۱۰-۷ تاسیسات و تجهیزات توقفگاهها
۴-۵-۱۰-۷-۱ امکان دسترسی به آب لوله کشی در تمام توقفگاه ها ضروری است.
۴-۵-۱۰-۷-۲ توقفگاه های خودرو باید مطابق مبحـث سـوم مقـررات ملـّی سـاخت مان مجهـز بـه تجهیزات کشف و اطفاء حریق باشند.
۴-۵-۱۰-۷-۳ آب های سطحی، مطابق مبحث شانزدهم مقررات ملّی ساختمان در توقفگاه ها، باید با شیب بندی مناسب هدایت و دفع شود.
۴-۵-۱۰-۷-۴ برای جلوگیری از نفوذ آب های سطحی محوطه ساختمان و معابر شهری به توقفگاه واقع در همکف، باید کف ورودی توقفگاه ساختمان در تراز بالاتر در نظر گرفته شود و با شیببنـدی مناسب در دهانه ورودی نسبت به عدم جریان رواناب به داخل ساختمان اطمینان حاصل گـردد . در غیر اینصورت باید تدابیر مناسب دیگر با تأیید نهاد قانونی مسئول اعمال گردد.
۴-۵-۱۱ انبارها
۴-۵-۱۱-۱ حداقل ارتفاع در فضاهای انباری که افـراد بـرای مـدت طـولانی در آنهـا حضـور پیـدا نمیکنند،۲٫۱۰ متر است.
۴-۵-۱۱-۲ درصورتی که تدابیری برای تهویه فضای انباری که افراد برای مدت طولانی در آنها حضور پیدا نمیکنند، پیش بینی نشده باشد، برروی سطح در، باید شیارهایی جهت ورود و خروج هـوا تعبیـه شود.
۴-۵-۱۱-۳ در صورت حضور بلندمدت افراد در انبار های تخصصی یا حرفه ای و یا استفاده از آن به عنوان فضای اقامت یا اشتغال افراد، باید مقررات مربوط به همان نوع فضاها در خصـوص انـدازه هـا، ارتفاع، تهویه و نورگیری الزامی و غیره رعایت شود.
۴-۵-۱۱-۴ رعایت مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در خصـوص حفاظت انبارها در برابـر آتـش الزامیست.
۴-۵-۱۱-۵ در صورتی که انبار برای نگهداری کالاها و تجهیزات ساختمانی در حین اجرا اسـتفاده شود، رعایت مبحث دوازدهم مقررات ملّی ساختمان الزامیست.
۴-۵-۱۲ فضا های نصب تأسیسات
هر فضا یا موقعیتی که برای نصب تاسیسات ساختمان یا تجهیزات مربوط به آن هـا در نظـر گرفتـه شود باید تابع الزامات این قسمت باشد. درصورت استفاده مداوم فرد یا افراد از این فضـاها، مقـررات فضا های اشتغال نیز باید رعایت شود.
۴-۵-۱۲-۱ قرارگیری شیرها، کلیدها و کنتورهای اصلی آب، برق و گاز در ساختمان هـا بایـد تـابع مقررات مندرج در این مبحث در خصوص اشیاء دارای پیش آمـدگی در فضـاها و همچنـین مباحـث سیزدهم، شانزدهم و هفدهم مقررات ملّی ساختمان باشد. این شیرها و ادوات اصلی باید بـه صـورت ایمن و مطمئن نصب شوند و توسط مدیریت و مسئولان تاسیسات ساختمان قابل دسـترس بـوده و در معرض ضربه و صدمه قرار نگیرند. محل این تجهیزات در تابلو واکنش اضطراری معرفـی شـوند و نباید توسط کودکان قابل دسترس باشند.
۴-۵-۱۲-۲ فضای موتورخانه
۴-۵-۱۲-۲-۱ مشخصات این فضا بایـد در انطبـاق بـا مقـر رات مبحـث چهـاردهمِ مقـررات ملـّی ساختمان باشد.
۴-۵-۱۲-۲-۲ صدابندی موتورخانه و میزان صدا و لرزش ناشی از تاسیسـات و تجهیـزات برقـی و مکانیکی در فضا های مختلف ساختمان، باید مطابق با مبحث هجدهم مقررات ملّی ساختمان باشد.
۴-۵-۱۲-۲-۳ قرار گیری فضای موتورخانـه در سـاختمان هـای گـروه هـای ۶، ۷ و۸ در زیـرزمینِ فضا های باز با رعایت الزامات مربوط به پیشرویهای زیرزمین و همچنـین مقـررات راه امدادرسـانی مجاز است.
۴-۵-۱۲-۲-۴ طراحی فضای موتورخانه بایـد امکـان ورود و خـروج دسـتگاه هـای سـنگین درهنگام ساخت و بهره برداری در نظر گرفته شود.
۴-۵-۱۲-۳ فضاهای قرارگیری دستگاه تهویه (هوادهی) و کانالهای تأسیسـاتی (قـائم و افقی)
۴-۵-۱۲-۳-۱ محل قرارگیری دستگاههای تهویه باید طوری درنظر گرفته شـود کـه بـو و غبـار و خاک را به فضا های دیگر منتقل نکند و به منظور جلوگیری از مزاحمت برای ساکنان و اطرافیان بـه صورت مناسب مطابق مبحث هجدهم مقررات ملّی ساختمان، صدابندی شده باشد.
۴-۵-۱۲-۳-۲ موارد بند فوق در مورد کانالهای تأسیساتی افقی و قائم و مصالح آن ها نیز صـادق است.
۴-۵-۱۲-۳-۳ همه دریچه های ورودی و یا خروجی کانالها باید توسط توری سـیمی، شـبکه یـا کرکره محکمی که جسمی به قطر ۵/۱۲ میلیمتر از آن نگذرد و قابل جویدن به وسیله موش و سایر حیوانات موذی نباشد، محافظت شود. به منظور تامین جریان مناسب هوا از این دریچه هـا، حـداقل فاصله اعضای این شبکه ها از یکدیگر باید در انطباق با مبحـث چهـاردهم مقـررات ملـّی سـاختمان باشد.
۴-۵-۱۲-۳-۴ به منظور اجتناب از تشدید و باقی ماندن آلودگی در داخـل سـاختمان، فضـا هـای تأسیساتی باید دارای بازشو یا مجرای هوای متصل به خارج از فضای ساختمان باشند.
۴-۵-۱۲-۴ محلهای نصب تاسیسات در فضای باز ساختمان
نصب تجهیزات و تاسیسات در فضاهای باز و نیمه باز ساختمان مانند ایوان هـا، تـراس هـا و بـام بایـد بصورتی باشد که مطابق الزامات قسمت های ۴-۴-۴ و ۵-۴-۴ به نما و حجم ساختمان لطمه نزننـد و به گونه ای ایمن و مطمئن در جای خود محکم شوند. تجهیزات خنک کننده، مانند کولر، عـلاوه بـر رعایت الزامات یادشده، تا حد ممکن باید در محلی نصب گردند که از تابش مستقیم نور آفتاب نیـز محفوظ باشند. کانالهای کولر واقع در فضای باز نیز باید با الزامات قسمت های یادشده منطبق و در حد امکان کوتاه باشند. این کانال ها باید با عایق حرارتی مناسب پوشیده شوند.
۴-۵-۱۳ سایر مشاعات و فضاهای خدماتی عمومی
۴-۵-۱۳-۱ فضای اقامت سرایدار
۴-۵-۱۳-۱-۱ فضای اقامت سرایدار که وظیفه نگهداری و حفاظت عمومی از ساختمان را بر عهده دارد، جزو مشاعات ساختمان است.
۴-۵-۱۳-۱-۲ سـرایداری بایـد دارای ورودی جداگانـه و مسـتقل از فضـای موتورخانـه و واحـدهای تصرف دیگر در ساختمان باشـد، بطوریکـه رفـت و آمـد سـراید ار، مزاحمتـی بـرای سـایر سـاکنین ساختمان ایجاد نکند.
۴-۵-۱۳-۱-۳ فضای سرایداری تابع مقررات فضاهای تصرفهای مسکونی است.
۴–۵–۱۳–۱–۴ در ساختمان های گروه های ۶ ، ۷ و ۸ با بیش از ۱۰ واحد تصرف، پیش بینی حداقل یک فضای اقامت سرایدار الزامیست.
۴–۵–۱۳–۱–۵ فضای اقامت سرایدار باید به فضـای بهداشـتی در قسـمت هـای مشـاع سـاختمان دسترسی داشته باشد.
۴-۵-۱۳-۲ فضای استخر و دیگر امکانات ورزشی
۴-۵-۱۳-۲-۱ محل استخر و دیگر امکانات ورزشی در ساختمان یـا محوطـه آن کـه دارای سـند تفکیکی مجزا نباشند، جزو مشاعات ساختمان است.
۴-۵-۱۳-۲-۲ استخرهای واقع در طبقات زیرین ساختمانها، نباید در کناره بنا و چسبیده به مرز مالکیت آن ساخته شوند. فاصله دیواره های این استخرها از مرز مالکیت زمین در وجوه مختلف باید حداقل ۲ متر و در طرف معبر عمومی حداقل ۳ متر باشد.
۴-۵-۱۳-۲-۳ در دور تا دور تمام استخرها، باید مسیر حرکتی بدون مانع و غیر لغزنده بـا عـرض حداقل ۱٫۲۰ متر پیش بینی شود. در استخرهای عمومی، بسته به تعداد افراد استفاده کننده، پهنـای این مسیر افزایش می یابد.
۴-۵-۱۳-۲-۴ تمام استخرها باید حداقل یک وسیله خروج افراد از داخل استخر، مانند پله یـا نردبان، پیش بینی شود.
۴-۵-۱۳-۲-۵ تمام استخرهای شنا باید به تجهیزات تصفیه آب مجهز باشند. استخر بایـد مجهـز به وسایل تخلیه آب باشد و آب باید با روشهای مورد تأیید شهرداری ها و سایر مراجع صدور پروانـه ساختمان، بدون هیچ گونه صدمه به همسایگان و تأسیسات شهری تخلیه شود.
۴-۵-۱۳-۲-۶ در اطراف استخرهای شنا باید وسائل نجات، مانند حلقه نجات، مهیا و در دسترس باشد.
۴-۵-۱۳-۲-۷ چنانچه ساختمان دارای سونای خشک باشد، باید دارای حداقل یک در با قابلیـت بازشدن از هر دو سو، یک پنجره با ابعاد حداقل ۵۰/۰×۳۰/۰ متر در ارتفاع دید و یک دریچه تهویـه مطابق الزامات مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان باشد. نصب تاسیسات الکتریکی در این نـوع سونا، به منظور جلوگیری از ایجاد خطر برای استفاده کنندگان و همچنین محافظت در برابر حریـق، باید با مقررات ایمنی مربوط در مباحث سوم، سیزدهم و چهاردهم مقررات ملّی سـاختمان منطبـق باشد.
۴-۵-۱۳-۲-۸ در نصب و احداث فضای سونای بخار، علاوه بر رعایت مقررات مربوط به فضـاهـای بهداشتی، باید تمام دیوارها، کف و سقف با روش های مناسب و مطمئن بخاربندی شوند، به گونـه ای که خطر ایجاد میعان در داخل جداره ها نیز وجود نداشته باشد. تاسیسات الکتریکی در ایـن فضـاها باید از نوع مقاوم در برابر نفوذ بخار و منطبق با مقررات مبحث سیزدهم باشد.
۴-۵-۱۳-۲-۹ در تمام استخرهای سرپوشیده باید بسته به نوع استفاده و تعداد استفاده کنندگان، راه یا راه های خروج به تعداد و اندازه های کافی مطابق مبحث سوم مقـررات ملـّی سـاختمان فـراهم باشد. در استخرهای سرپوشیده عمومی، تامین حداقل دو راه خروج مطـابق مقـررات مبحـث سـوم الزامیست.
۴-۵-۱۳-۲-۱۰ تمام بخشهای استخر و تأسیسات مکانیکی متعلق به آن باید با الزامـات مباحـث چهاردهم و شانزدهم مقررات ملّی ساختمان منطبق باشد.
۴-۵-۱۳-۳ محل بازی کودکان
۴-۵-۱۳-۳-۱ محل بازی کودکان در ساختمان ها یا محوطه آن ها باید در مکانی قرارگیـرد کـه از شرایط و خطراتی مانند برخورد با وسایل نقلیه، تابش شدید آفتاب، بـاد مـزاحم و سـقوط از ارتفـاع محفوظ بوده و شرایط نظارت ساکنین بزرگسال فراهم و امکان تعرض افـراد بیگانـه وجـود نداشـته باشد.
۴-۵-۱۳-۳-۲ دسترسی به محل بازی باید از طریق محوطه یا فضاهای عمومی ساختمان باشد.
۴-۵-۱۳-۳-۳ در صورت استقرار محل بازی در فضای بسته و سرپوشیده، اندازه ها، ارتفاع، تهویـه و نورگیری و ورودی و خروجی فضا باید بر پایـه جمعیـت پـیش بینـی شـده بـرای آن، بـا مقـررات فضاهای اشتغال یا تجمع مطابقت داشته باشد.
۴-۵-۱۳-۳-۴ فضای بازی کودکان باید به حداقل یک روشویی و یک آبخوری دسترسـی داشـته باشد. فضاهای بازی که برای ۲۰ نفر یا بیشتر در نظر گرفته می شوند باید حداقل بـه یـک سـرویس بهداشتی نیز دسترسی داشته باشند.
۴-۵-۱۳-۳-۵ در ورودی فضای بازی سرپوشیده بایـد بـه قفـل مناسـب مجهـز باشـد . بطوریکـه دسترسی به کلید آن تنها برای مدیریت ساختمان میسر باشد.
۴-۵-۱۳-۳-۶ در طراحی فضا، انتخاب دستگاه ها و استقرار آن ها باید اسـتانداردهای ملـّی ایـران برای نصب و بکارگیری دستگاه ها در فضاهای بازی کودکان رعایت شود.