قوانین شهرداری برای طراحی ساختمان در برابر زلزله چیست؟

مقاومت ساختمان در برابر زلزله یک موضوع بسیار مهم برای طراح و سازنده، کاربر به شمار می رود.

اما نکته ی دارای اهمیت این است که درجه و نوع اهمیت ساختمان در موضوع طراحی ساختمان در برابر زلزله
متفاوت است از این لحاظ می توانیم ساختمان ها را به چند دسته ی مختلف تقسیم کنیم.

طبقه بندی طراحی ساختمان در برابر زلزله

ساختمان های با اهمیت بسیار زیاد:

 این ساختمان ها در گروهی قرار می گیرند که پس از وقوع زلزله دارای اهمیت زیادی دارد از این
رو اهمال کاری در طراحی ساختمان در برابر زلزله و وقفه در بهره برداری از آن ها امکان دارد به
شکل غیر مستقیم باعث افزایش تلفات بشود.

این ساختمان ها شامل:

نیروگاه ها و تاسیسات برق رسانی، تاسیسات آب رسانی، بیمارستان ها، مراکز درمانی و
درمانگاه ها، رادیو و تلویزیون، مراکز مخابراتی و برج های مراقبت فرودگاه ها، تاسیسات نظامی
و کمک رسانی هستند.

در کل همه ی ساختمان ها و تاسیساتی که خرابی آن ها باعث انتشار گسترده ی مواد مضر و سمی
در مدت زمان طولانی و کوتاه برای محیط زیست خطرناک است نیز در دسته ی این ساختمان ها قرار می گیرند.

ساختمان های با اهمیت کدام هستند

در ارتباط با این بخش طراحی ساختمان در برابر زلزله باید این گروه به سه دسته تقسیم می شوند
که به شرح ذیل هستند:

دسته ی اول

دسته ی اول شامل ساختمان هایی می شود که خرابی آن ها باعث می شود که تلفات زیادی
به بار بیایید که این ساختمان ها شامل:

مساجد، مدارس، استادیوم، سینما و تئاتر، مراکز خرید و فروشگاه های بزرگ، ترمینال، فرودگاه
و غیره می شود.

در کل ساختمان های سرپوشیده ای با بیش از جمعیت ۳۰۰ نفر در زیر یک سقف شامل این
ساختمان ها می شوند.

دسته ی دوم

دسته ی دوم ساختمان هایی هستند که خرابی آن ها باعث ایجاد ضرر و خسارت، آسیب
به اموال عمومی می شود که این امر در مورد ساختمان هایی نظیر موزه ها، کتابخانه ها و … می شوند.

در کل همه ی ساختمان هایی که اسناد ملی ارزشمند در آن ها نگه داری می شوند شامل این
دسته قرار می گیرند.

دسته سوم

دسته سوم در طراحی ساختمان در برابر زلزله مراکز و سازه های صنعتی هستند که خرابی
آن ها موجب پخش شدن آلودگی و سموم مضر برای محیط زیست می شوند در برخی مواقع
این موارد در پالایشگاه ها و مراکز گازرسانی باعث آتش سوزی می شود.

ساختمان های با اهمیت متوسط:

این نوع ساختمان ها در دو دسته ی اول قرار نمی گیرند که شامل ساختمان های اداری، مسکونی،
پارکینگ ها و هتل ها می شوند.

ساختمان های با اهمیت پایین:

در ادامه باید به این نوع سازه ها در طراحی ساختمان در برابر زلزله اشاره کنیم که این سازه ها
شامل ساختمان هایی می شود که خرابی آن ها خسارت کمتری را ایجاد می کند مثل مراکز
نگهداری دام و مرغداری ها یا می توانیم به ساختمان هایی اشاره کنیم که به شکل موقت
ساخته شده و مدت بهره برداری آن ها کمتر از ۲ سال است.

انواع دیگری از ساختمان ها نیز وجود دارد که بر حسب سیستم سازه ای و شکل آن ها بر روی
نحوه ی برخورد طراحان با ساختمان برای ایمن سازی در برابر زلزله با آن ها برخورد می شود.

ضوابط کلی در طراحی ساختمان در برابر زلزله

درباره ضوابط کلی طراحی مناسب برای زلزله درباره ی ساختمان ها و اجرای آن ها این است که
بایست مقاومت در مقابل زلزله بر مبنای ضوابط و قوانین مربوط به مقاوم سازی در برابر زلزله طراحی
و ساخته شوند.

در کنار این ساختمان هایی که دارای اهمیت بسیار زیاد و زیاد هستند که در ابتدا به آن ها اشاره کردیم
و همچنین ساختمان هایی که دارای ۱۵ طبقه هستند و از ۵۰ متر بلندتر است باید قوانین و ضوابط ویژه ای
را برای ایجاد ایمنی در مقابل زلزله ای رعایت کنند که احتمال وقوع آن بیشتر از ۹۹٫۵ درصد در ۵۰ سال بیشتر باشد.

همه ی ساختمان هایی که موضوع مقررات و ضوابط زلزله هستند به غیر از ساختمان هایی که با
مصالح بنایی غیر مسلح ساخته شده اند مشمول این قوانین می شوند.

به طور کلی باید همه ی عناصر و اجزا باربر ساختمان دارای پیوستگی باشند تا در زمان وقوع زلزله
از هم گسسته نشود و ساختمان به صورت یک سیستم یکپارچه و هماهنگ عمل کنند.

آیین نامه ۲۸۰۰ در ارتباط با طراحی ساختمان در برابر زلزله

یکی از مقرراتی که در ارتباط با مقاوم سازی و طراحی ساختمان در برابر زلزله وجود دارد آئین نامه ی
مربوط به طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله است که به آیین‌نامه‌ ۲۸۰۰ است که تاریخ ایجاد به بعد از
زلزله ی رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹ بازمی گردد.

نکته ی قابل توجه این است که این آیین نامه هر ۴ سال یکبار ویرایش می شود که در آن اصول اصلی
ضوابط ساختمان‌های با مصالح بنایی غیرمسلح و بارهای جانبی زلزله پیش بینی شده است.

مخاطبان اصلی این آیین نامه مهندسان محاسب و طراحان ساختمان هستند.

در مورد این آیین نامه باید بدانید که بعد از تصویب در هیات دولت و ابلاغ از سوی وزیر راه و شهرسازی
به عنوان قانون لازم‌الاجرا است.

ضمانت اجرای آن لازم الاجرا بودن برای ساخت همه ی ساختمان ها است.

براساس آیین نامه ۲۸۰۰ ملاک ساخت و ساز حفظ جان انسان ها است به شکلی که اگر ساختمان
براساس آیین نامه زلزله ساخته شده باشد باید قاعدتا این رفتار را از خود نشان دهد و در برابر زلزله فرو نریزد.

اما در ساختمان هایی که ساخت آن ها براساس آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله ی ایران ساخته نشده باشد یا
طراحی و محاسبات براساس آیین نامه باشد ولی در اجرا براساس نقشه مورد نظر عمل نشود ساختمان
هایی به وجود می آیند که امکان دارد در برابر بارهای زلزله فرو بریزند و خسارت های جبران ناپذیر جانی
به وجود بیاورند.

ماده ۴۰ قانون نظام مهندسی

در این میان از دیگر قوانینی که به سازه و جان افراد اهمیت داده است ماده ۴۰ قانون نظام مهندسی
و کنترل ساختمان مصوب سال ۱۳۷۴است.

در این ماده آمده است:

«متخلفان از مواد ۳۲ ( خروج از حدود صلاحیت و یا فقدان پروانه اشتغال به کار مهندسی) و ماده۳۴ همین قانون (نظارت شهرداری بر رعایت ضوابط و مقررات ساخت و ساز) توسط مراجع قضایی حسب مورد به پرداخت جزای نقدی از یکصد هزار ریال تا ده میلیون ریال محکوم می‌شوند، پرداخت جزای نقدی مانع از پیگیری انتظامی نخواهد بود.»

براین اساس پیگردهای انتظامی از تذکر کتبی تا لغو پروانه مهندسی و حتی جزای نقدی همراه است.

مقاوم‌سازی در قانون پنجم توسعه

مقاوم‌سازی ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است که در کنار آیین‌نامه ۲۸۰۰ در قانون برنامه پنجم
توسعه نیز به آن توجه ویژه‌ای شده است.

ماده ۱۶۸ برای مقاوم ‌سازی ساختمان ها مواردی را تعیین کرده است که براساس آن شهرداری ها
مکلف شده‌اند برای رعایت مقررات ملی ساختمان در پروانه‌های ساختمانی نظارت داشته باشند و
پایان کار را برای واحدهای احداث‌شده بر مبنای این پروانه‌ها صادر کنند.

همچنین برابر تبصره این ماده متخلفان از مقررات ملی ساختمان از جمله طراح، ناظر، مجری و مالک
براساس آیین‌نامه‌ای که به تصویب هیئت‌وزیران می‌رسد موظف به رفع نقص و جبران خسارت می‌شوند.

همچنین در بند (د) این ماده مقرر شده است که برای انجام مطالعات لازم برای کاهش خطرپذیری
زلزله شبکه ایستگاه‌های شتاب نگاری و زلزله‌نگاری و پیش نشانگرهای زلزله توسعه یابد؛
ایستگاه‌های شتاب نگاری در شهرستان و روستاهای بزرگ به ازای هر ۲۵ هزار نفر یک ایستگاه
توسعه ‌یابد؛
در برنامه مصالح و روش‌‌‌‌های مؤثر در مقاوم‌سازی ساختمانی، استاندارد و از تولیدکنندگان  آنها حمایت شود.

همراهان گرامی سایت مهندسین پویش می توانید ضوابط ویژه برای طراحی در برابر زلزله از مبحث ۹ بخش ۲۳ قوانین ملی ساختمان را دنبال کنید.