در ابتدای امر باید بدانید که طراحی تاسیسات ساختمانی به دو بخش تقسیم می شود.
بخش اول آن شامل طراحی تاسیسات الکتریکی ساختمان است که شامل:
طراحی سیستم روشنایی
سیستم ارتینگ ساختمان
طراحی نقشه های نورپردازی
تابلوهای برق
سیم کشی و راه اندازی تلفن و آسانسور همین طور منابع تغذیه
اجرای شبکه
جانمایی کلیه وسایل الکتریکی ساختمان و… است.
زمانی که شما به نقشه طراحی تاسیسات ساختمانی دسترسی داشته باشید در ابتدای امر کار را برای
سایر بخش های معماری ساده تر پیش خواهد رفت به این ترتیب گستردگی تاسیسات در همه بخش های
معماری به چشم می خورد.
به طور مثال زمانی که طراحی نمای ساختمان را انجام می دهید باید به سیم کشی های برق و روشنایی
چراغ های دیواری، سردر برای نورپردازی در معماری از قبل دیده می شود.
داشتن نقشه تاسیسات الکتریکی و مکانیکی امکان مغایرت و اشتباه در اجرای ساختمان بسیار پایین می آورد.
به عنوان مثال در داکت ها و رایزر تاسیسات هم همین منوال در پیش است وقتی نقشه تاسیسات را داشته
باشیم جانمایی داکت در طراحی داخلی دیوار ها از قبل جانمایی خواهد شد.
بخش دیگری از مبحث طراحی تاسیسات ساختمانی به طراحی تاسیسات مکانیکی ساختمان مربوط
می شود که شامل:
تاسیسات مربوط به فاضلاب و آب
تاسیسات سرمایشی و گرمایشی
تاسیسات آتشنشانی و اطفاء حریق
تاسیسات استخر و سونا و جکوزی و… است.
اگر بخواهیم به شکل جزئی تری به این موارد توجه کنیم می توانیم بگوییم که شامل:
طراحی سیستم فاضلاب
سیستم سرمایش و گرمایش
لوله کشی ساختمان
طراحی سیستم تهویه
طراحی داکت ها و رایزرها و… است.
به این علت که تاسیسات مانند دیگر بخش های مربوط به طراحی ساختمان در دسترس نیستند.
در صورتی که در طراحی تاسیسات اشتباهی رخ دهد اساس طراحی کلی ساختمان را تحت تاثیر قرار
می دهد و این امر موجب خواهد شد که هزینه های هنگفتی بر دوش مالک گذاشته شود.
خسارات و مشکلات ناشی از طراحی تاسیسات ساختمان می تواند در وهله ی اول به نوع طراحی
تاسیسات مربوط شود و مشکل دوم عدم رعایت الزامات قانونی و استاندارد های موجود که در انتخاب
سیستم تاسیساتی مهم است رخ بدهد.
یکی دیگر از مشکلاتی که در زمینه طراحی تاسیسات ساختمانی وجود دارد به نگهداری و ایمنی تاسیسات
به همراه بازدیدهای مشخص در زمان های معین که معمولا در فصول گرم و سرد سال اتفاق می افتد که به
سرویس کردن به موقع موتورخانه و… ارتباط دارد از دیگر موارد که می تواند در این سیستم ایجاد مشکل کند
نصب غیر اصولی تاسیسات است.
با توجه به این موارد لازم است که در زمینه ی طراحی تاسیسات ساختمانی که از دو بخش یعنی طراحی
تاسیسات الکتریکی که مبتنی بر امور الکتریکی مانند تامین برق و روشنایی، نظارت لازم را داشته باشد.
نکته ی قابل توجه درباره ی تاسیسات ساختمانی این است که هدف اجرای این مسئله ایجاد به حداکثر
رساندن کارایی و به حداقل رساندن مصرف انواع انرژی است که این موارد را یکی از مهم ترین اصول و
استانداردهای صنعت ساختمان سازی به شمار می آورند.
با توجه به نقش مهم تاسیسات ساختمانی در صورتی که این اصول و استانداردهای به شکل صحیحی انجام شود تاثیر مهمی در رسیدن به این موضوع دارد.
از سوی دیگر اجرای صحیح این موارد نقش مهمی در ایمنی ساختمان ایجاد می کند.
یکی دیگر از مهم ترین قسمت های مربوط به تاسیسات ساختمانی، تاسیسات مکانیکی است که ساکنین
ساختمان به شکل روزمره با آن سرو کار دارند.
در واقع کارشناسان امور ساختمانی تاسیسات مکانیکی را به عنوان قلب یک ساختمان معرفی می کنند.
در صورتی که در این بخش از ساختمان مشکلی بروز کند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
به جرات می توانیم ادعا کنیم که آرامش ساکنین ساختمان در گرو سلامت و عدم نقص در تاسیسات مکانیکی قرار دارد.
که این موارد شامل سیستم آبرسانی و انتقال آب، تصفیه آب، تولید انرژی از سیالات، فاضلاب و سیالات،
و … است.
هدف از ایجاد تاسیسات مکانیکی در ساختمان ها تهویه مناسب، امکان پمپاژ یا آب رسانی و انتقال آب به
طبقات بالایی ساختمان، تامین سرمایش، گرمایش همچنین تامین آب گرم و سرد و… است.
در ارتباط با تاسیسات مکانیکی نظریه های زیادی وجود دارد اما یکی از نظریه های معروف در مورد دانش
تاسیسات مکانیکی این است که آن را به عنوان دانش مبارزه با طبیعت مطرح می کنند.
به این ترتیب که شما باید در ساختمان های چند طبقه برای تامین آب مورد نیاز ساکنین برخلاف جاذبه ی زمین
آب را تا ارتفاع زیادی بالا بکشید یا در فصول گرم، سرمای ساختمان و در فصل های سرد، سرمای ساختمان را
تامین کنید.
اصولا تاسیسات مکانیکی به عنوان علمی است که برای رفاه انسان ها در مبارزه با طبیعت انجام می گیرد.
همه ی ما شاهد این هستیم که در جهان کنونی یکی از هدف های اصلی زندگی بشر تامین رفاه و راحتی
زندگی است که با به کارگیری تاسیسات مکانیکی در طراحی تاسیسات ساختمانی این موضوع دنبال می شود.
از این رو در هنگام ساخت بنا به کارگیری افراد آشنا با علم تاسیسات مکانیکی یکی از موضوعات مهم و ضروری به شمار می رود.
یکی از شفاف ترین و شناخته شده ترین موارد در طراحی تاسیسات ساختمانی ، تاسیسات الکتریکی است.
زمانی که این واژه به گوش ما می خورد اولین چیزی که به ذهن خطور می کند روشنایی است.
درست است بی شک این المان یکی از ابتدایی ترین موارد مربوط به تاسیسات الکتریکی به شمار می رود اما
در حقیقت این همه ی ماجرا نیست.
تاسیسات الکتریکی در یک ساختمان به موارد زیادی وابسته است که در وهله ی اول نوع بنا و کاربری سازه ی
مورد نظر مطرح است.
به این معنی که اگر ساختمان اداری، مسکونی، تجاری، آموزشی یا درمانی، صنعتی یا عمومی باشد این
باعث می شود که تاسیسات الکتریکی خاص خود را داشته باشد که هر کدام از این موارد یک بحث جداگانه را
می طلبد.
انجام تاسیسات برقی و الکترونیک شامل چند مرحله ویژه بوده که در ادامه به برخی از عناوین مهم تاسیسات برقی ساختمان اشاره می کنیم:
نخستین مرحله در هنگام طراحی ساختمان، شکل میگیرد که مهندس برق بعد از مراحل گوناگون تاسیسات مکانیکی با هماهنگی و به کمک معمار، تجهیزات برقی را در ساختمان مشخص می کند.
دومین مرحله پس از زیرکاری گچ شروع می شود، (یا به عبارت دیگر سیمان کاری یا خاک گچ) که نقشه های برق ساختمان نظیر سیستم های صوتی و روشنایی ساختمان، محل پریز برق، سیم کشی تلفن، برق اضطراری، محل آیفون، کلیدهای برق، موتورخانه ساختمان و … را شامل می شود.
برای اجرای این مراحل باید یک دسته از نکات ویژه و کاربردی را رعایت نمود که بسیار حایز اهمیت است. این نکات عبارتند از:
سومین مرحله بعد از سفید کردن و همچنین کف سازی آغاز می گردد که در ابتدا میبایستی قوطی ها را تمیز کرده و لوله ها مرتب شوند. سپس بعد از طی این مرحله، سیم کشی داخل لوله ها انجام می شود. کابلکشی های گوناگونی چون تلفن، آنتن ماهواره و یا آیفون در مسیر خودشان انجام می گیرد و همچنین سر سیم ها قلع اندود و تجهیزات برقی و روشنایی نیز وصل می گردند.
مرحله آخری و انتهایی پس از نقاشی و همچنین اجرای کامل کف ساختمان است که تمامی تجهیزات از آن جمله، مراحل برقکشی ساختمان شامل مواردی چون کلید و پریزها، تجهیزات نور مخفی ساختمان، روشنایی ها، تجهیزات موتورخانهای و مابقی کابلکشیهای نهایی انجام می پذیرد.
کلید و پریز ها دارای انواع گوناگونی دارند که از آن جمله میتوان به انواع کلید ها چون: کلید یک پل، دوپل، سه پل، کلید دو راه یا تبدیل، کلید صلیبی، جیوه ای و همچنین انواع پریزهایی چون: ﭘﺮﻳﺰﻫﺎﻱ ﺭﻳﺶ ﺗﺮﺍﺵ، ﭘﺮﻳﺰﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﺧﻄﺮ و ﭘﺮﻳﺰﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ اشاره داشت که همگی در تاسیسات برقی ساختمان به کار میروند.
برقکاری ساختمان ، تمام کارهای مربوط به نصب سیستمهای برقی، رفع ایرادات و نگهداری آنها در ساختمانهای مسکونی میباشد. برقکاری ساختمان به دو بخش داخلی و خارجی دسته بندی میگردد.
فیوزها برای مصارف مختلف و دارای کاربردهای متفاوت نصب می شوند. لذا در زمان انتخاب فیوز با ظرفیت استاندارد و مناسب باید توجه داشت. برای مثال: فیوز روشنایی ۱۰ آمپر، فیوز پریزها ۱۶ آمپر، فیوز کنتور ۲۵ آمپر و فیوز اصلی ساختمان ۲۰ آمپر است.
یک برق کار ماهر اقدام به سیم کشی خواهد کرد. برای مثال: مکان هایی که قرار است جایگاه وسایلی همچون ماشین لباسشویی، یخچال، پکیج و هود باشد، میبایست به پریز دسترسی آسان داشته باشند.
سیم ها باید با فاصله تعیین شده و مناسب از هم باشند. برای مثال: پریز ها از کف باید ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر و فاصله کلیدها از کف باید ۱۱۰ الی ۱۲۰ سانتی متر باشد. همچنین آویزهای لامپ باید از سقف حدود ۳۰ الی ۵۰ سانتی متر فاصله داشته باشند.
سطح مقطع سیم ها نیز دارای استاندارد است و این سطح مورد استفاده برای روشنایی، ۵/۱ میلی متر، سیم های پریز ۵/۲ میلی متر، سیم های اصلی برق ۴ میلی متر، سیم های کولر آبی ۵/۲ میلی متر و سیم های کولر آبی ۴ میلی متر باید باشد.
یک متخصص برق به خوبی آگاه است که به ظرفیت انشعاب کنتور توجه کافی داشته باشد چرا که در صورت افزایش ناگهانی بار الکتریکی در منازل مسکونی، ولتاژ برق افت پیدا خواهد کرد و یا وسایل حفاظتی قطع خواهند شد.
تعداد انشعابات داخلی نیز می بایست به گونه ای باشد تا در صورت سوختن یک فیوز، برق کل ساختمان قطع نشود که این امر مستلزم افزایش تعداد انشعاب ها می باشد و همین امر ضریب اطمینان را بالا می برد.
برقکاری ساختمان دارای چندین مرحله به شرح زیر می باشد:
مرحله اول
مرحله دوم
مرحله سوم
فاصله مناسب کلیدها از کف ساختمان | بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ سانتی متر |
فاصله مناسب پریزهای برق، تلفن و آنتن از کف ساختمان | بین ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر |
فاصله مناسب قوطیها از چارچوب | بین ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر |
فاصله مناسب گوشی آیفون از کف ساختمان | بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ سانتی متر |
فاصله مناسب جعبه فیوز از لولههای آب و گاز | ۱ متر |
فاصله مناسب آویز لامپ از سقف | بین ۳۰ تا ۵۰ متر |
وسایل مرحله اول: اولین بخش ابزارهای تأسیسات برق ساختمان به کارهای کلی و مهمی مربوط می شود که زمینه و بستر لازم برای سیم کشی برق را فراهم می سازند، اقداماتی نظیر کنده کاری، برش زنی با تجهیزاتی مثل لیزر، شلنگ، دریل، قیچی کابل بری هیدرولیکی، لوله خم کن هیدرولیکی، لوله خم کن دستی، ریسمان رنگی تراز و ….
وسایل مرحله دوم: دومین بخش ابزارهای تأسیسات برق ساختمان مربوط به جزییات انجام کار است که ابزار های مختلفی در این قسمت مورد استفاده قرار می گیرند، برای مثال سیم لخت کن، فاز متر، سیم چین، انواع پیچ گوشتی چهار سو، پیکور، انبردست، گلند، چسب و …..
وسایل مرحله سوم: سومین بخش ابزارهای تأسیسات برق ساختمان به عنوان تکمیل کننده ی کار الکتریکی می باشد و وسایلی نظیر دستگاه های تست کننده ی نشتی های جریان، کلید ها، کابل شبکه، پِرس کابلشو، مولتی متر، فنر سیم کشی، در این بخش کاربرد زیادی دارند.
مرحله اول (بعد از گچ و خاک):
۱ – دریافت نقشه برق ساختمان شامل سیستمهای روشنائی، سیستمهای صوتی، پریزهای برق، تلفن، آنتن، آیفون، فن کوئیلها، اطفاء حریق، برق اضطراری و موتور خانه میباشد.
۲- اجرای نقشه تجهیزات روی دیوارهای ساختمان.
۳- کشیدن خطِ تراز بر روی دیوارها توسط شلنگ تراز یا تراز لیزری.
۴- شیار زدن مسیر لولهها با دستگاه شیارزن.
۵- کندن محل قوطی کلیدها با دستگاه.
۶- سوراخ کردن روشنائی سقفی توسط دستگاه ( در مورد سقف کاذب، روی سقف ساپورت خورده و روی آن لوله نصب میشود).
۷- نصب قوطی کلید و پریز و … روی دیوار و تراز کردن دقیق آنها توسط تراز.
۸- جوشکاری و ساپورت زدن برای ثابت کردن لولههای پولیکا که برای ورودی و خروجی لولههای داخل جعبه فیوز آورده میشود.
۹- جوشکاری و ساپورت زدن برای ثابت کردن لولههای پولیکا که برای ورودی و خروجی لولههای داخل جعبه آنتن و تلفن آورده میشود.
۱۰- اجرای لوله گذاری پلیکا با استفاده از گرما و خم کاری توسط مشعل و فنر و آب بندی آن توسط چسب پولیکا.
۱۱- جوشکاری و ساخت ساپورت برای سینی برق بر روی داکت مشخص شده از روی نقشه (این سینی برقها برای ورود کابلهای برق، تلفن، آنتن، ماهواره و سایر تجهیزات الکتریکی مورد نیاز ساختمان استفاده میشود.
۱۲- پوشش کامل روی لوله پولیکا های که در کف ساختمان کار شده است. به این عملیات ماهیچه کشی میگویند که عبارت است از آماده کردن مخلوط ماسه و سیمان و ریختن آنها روی لولههای کف و مسطح کردن سطح ملات.
۱۳- نصب جعبه فیوز و تراز کردن آن در جاهای مشخص توسط نقشه.
۱۴- نصب جعبه آنتن و ماهواره و تلفن و تراز کردن آن در جاهای مشخص توسط نقشه.
۱۵- تامین ارتینگ ساختمان (نصب پلیت و سیم مسی و زغال و نمک برای راه اندازی چاه ارت و از آنجا به سینی برق و مصرف کنندهها)
۱۶- لوله فولاد گذاری در شرایطی که نقشه تعیین کرده است (در پارکینگهای اداری ها، روشنایی داخل چاهک آسانسور و روشنایی موتور خانه).
تمامی لولههای وارد شده به داخل قوطیها، باید توسط کاغذ که به صورت هرم درآمدهاند مسدود شوند تا از ورود گچ و سیمان به داخل لوله جلوگیری شود.
مرحله دوم (بعد از کف سازی و کاشی کاری و سفید کاری دیوار):
۱– تمیز کردن قوطی کلیدها و بریدن لولههای اضافی روی کار.
۲- اجرای عملیات سیم کشی داخل لوله پولیکا (رنگ سیمها، قطر سیمها(توسط مشاور داده میشود) و جنس سیمها (توسط مشاور اعلام میشود) از روی استاندارد انتخاب میشود
۳- اجرای عملیات کابل کشی کابل شیلددار برای بلندگوها و از آنجا به ولومهای همان اتاق و سپس به فیشهای پشت آمپلی فایرها.
۴- کابل کشی برق از داخل جعبه فیوز و رد کردن داخل سینی برق و بست زدن و از آنجا به زیر کنتور (درصورت داشتن دیزل ژنراتور این کابلها داخل موتور خانه و وارد تابلوهای مخصوص خودش میشود.
۵- کابل کشی تلفن، آنتن ماهواره و آیفون از تابلوهای مخصوص خودشان و رد کردن داخل سینی مخصوص خودش و بست زدن کابلها و از آنجا به تابلوهای مخصوص خودشان.
۶- اتصالات سر سیمها در داخل قوطی کلید، جعبه فیوزها، روشناییها، جعبه آنتن، ماهواره، تلفن، اطفاء حریق و UPS نصب دستگاههای تغذیه UPS به شرکتهای مسئول مرتبط میشود.
۷– قلع اندود کردن کل اتصالات و سر سیمها توسط حوضچه قلع.
۸- عایق کاری اتصالات توسط وارنیش حرارتی (جایگزین لنت برق).
۹– اجرای کابل کشی مربوط به بیرون ساختمان و نصب نور افکنها در نما.
۱۰- سربندی و نصب مغزی تمامی کلیدها و پریزها.
مرحله سوم (بعد از نقاشی و کف تمام شده):
۱- بستن مغزی کلید و پریز و تراز کردن آنها.
.۲- بستن ترمینال روی سر سیمها.
۴- نصب دتکتورهای دود و شستی آنها روی محلهای تعیین شده.
.۵- نصب فیوزها داخل جعبه فیوز و وایرشو زدن سرسیمها و فیوز بندی آنها
۶- نصب آیفون تصویری، بستن سوکتها و شستیهای مربوط به آن.
۷- نصب آنتن مرکزی و سوئچینگهای مربوط به آن
۸- نصب سوئچینگهای ماهواره (نصب و راه اندازی ماهواره برعهده شرکتهای مربوط میباشد)
۹- نصب چشم لایتینگ در راه پله و پارکینگها
۱۰- نصب چشم لایتینگ در سرویسها برای هود مرکزی این چشمها پس از عمل کردن به کنتاکتور و سپس کنتاکتور به سانتریفوژ فرمان داده و باعث تهویه سرویسها میشود
۱۱- نصب نور مخفیهای داخل سقف کاذب و کفیهای روی سرامیک.
در این مقاله سعی شده چگونگی طراحی تاسیسات ساختمانی به خصوص تاسیسات الکتریکی به طور کامل شرح داده شود. در ابتدا از اهمیت تاسیسات ساختمانی گفته شده و در ادامه هر یک از تاسیسات مکانیک و تاسیسات الکتریکی و روند اجرایی آن ها ذکر شده است. از آنجا که روند طراحی و اجرای آن از اهمیت بالایی برخوردار است جزییاتی که لازم است در حین طراحی و اجرا مد نظر قرار گیرد، به تفصیل آمده است. همچنین می توانید برای مطالعه دیگر مطالب مفید مربوط به قسمت تاسیسات ساختمانی به مقالات مرتبط زیر مراجعه نمایید.